เรื่อง: สุมาพร สารพินิจ

จากประเด็นร้อนสั่งปิดบ่อขยะฯ บ้านปากโทก ตามประกาศปิดปรับปรุงชั่วคราว 7 วัน ตั้งแต่วันอังคารที่ 27 สิงหาคม 2567 ส่งผลให้บ่อฝังกลบขยะฯ บริษัท ไทมีดี เพื่อสิ่งแวดล้อม จำกัด ถูกปิดปรับปรุงชั่วคราว ตามเสียงสะท้อนถึงความเดือดร้อนของชาวบ้านในพื้นที่ร่วม 100 คน

ย้อนไปเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2567 ณ ลานอเนกประสงค์ หมู่ 5 ตำบลปากโทก อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก ได้มีเวทีเปิดรับฟังความคิดเห็นต่อโครงการกำจัดขยะมูลฝอยด้วยวิธีการฝังกลบแบบถูกหลักสุขาภิบาล เพื่อประกอบการขอใบอนุญาตกำจัดขยะฯ ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่องหลักเกณฑ์ในการรับฟังความคิดเห็นของประชาชน พ.ศ. 2561 โดยมีนายอำเภอเมืองจังหวัดพิษณุโลกร่วมเป็นประธานพบว่าระหว่างการรับฟังความคิดเห็นได้มีกลุ่มชาวบ้านจากหมู่ 2 หมู่ 6 หมู่ 7 ตำบลปากโทก ประมาณ 200 คน รวมกลุ่มกันชูป้ายคัดค้านไม่เอาบ่อขยะ เหตุเพราะเคยมีการนำขยะจากหลายอำเภอมาทิ้งในเขตตำบลหัวรอ 

“ปัจจุบันบ่อขยะล้นเกินกว่าจะรับขยะมาทิ้งเพิ่มได้อีก ชาวบ้านต้องทนต่อกลิ่นเหม็นรบกวนตลอดทั้งวัน ทั้งน้ำเสียที่ถูกปล่อยจากบ่อขยะปนเปื้อนอยู่ในน้ำบาดาลที่ชาวบ้านใช้อุปโภค บริโภค สร้างความเดือดร้อนให้ชาวบ้านมาแล้วตั้ง 6 ปี เกิดความกังวลต่อการขยายบ่อขยะฯเพิ่ม เพราะไม่มั่นใจว่าทางบริษัทจะสามารถรักษามาตรฐานได้” เสียงของนางเอ (นามสมมุติ) ชาวบ้านในพื้นที่กล่าว

ภายหลังการคัดค้านของประชาชน ล่าสุดเมื่อวันที่ 24 สิงหาคม 2567 อัครโชค สุวรรณทอง จัดทำรายงานผลการประชุมคัดค้านการดำเนินกิจการบ่อฝังกลบขยะฯ ถึงผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลก ระบุว่า หลังจากได้รับฟังเสียงเรียกร้องคัดค้านของประชาชนในตำบลปากโทก จึงได้จัดประชุมและมีมติร่วมกันคือ องค์การบริหารส่วนตำบลปากโทกจะดำเนินการปิดประกาศ ปิดปรับปรุงชั่วคราว 7 วัน ตังแต่วันที่ 27 สิงหาคม 2567 เป็นต้นไป รวมถึงห้ามการดำเนินกิจการต่อเนื่อง และให้ขนขยะออกจากพื้นที่ พร้อมเรียนเชิญผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลกและคณะทำงานฯ ลงพื้นที่เพื่อดำเนินการแก้ไขปัญหาต่อไป

ด้าน พญา ธาราวุฒิ กรรมการผู้จัดการบริษัท ไทมีดี จำกัด ชี้แจ้งว่า บริษัท ไทมีดี จำกัด รับกำจัดขยะตามองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นพิษณุโลกจำนวน 35 แห่ง ยกเว้น อำเภอนครไทย และ อำเภอชาติตระการ ส่งผลให้บ่อขยะเต็มเร็วเกินกว่าที่คาดไว้ จึงต้องการขยายบ่อขยะเพื่อเพิ่มโรงงาน RDF สำหรับการคัดแยกขยะและส่งเสริมการสร้างรายได้ให้ชาวบ้านในชุมชนปากโทก พร้อมยืนยันว่าบริษัทของตนทำถูกต้องตามหลักสุขาภิบาลอย่างแน่นอน

ในเวลาต่อมา หลังจากการประชุมวันที่ 26 สิงหาคม 2567 ทำให้องค์การปกครองส่วนท้องถิ่นหลายแห่งได้ประกาศงดเก็บขยะชั่วคราว ทั้ง 32 พื้นที่ ได้แก่

1.เทศบาลเมืองอรัญญิก

2.เทศบาลตำบลบ้านคลอง

3.เทศบาลตำบลท่าทอง

4.เทศบาลตำบลหัวรอ

5.เทศบาลตำบลพลายชุมพล

6.เทศบาลตำบลบ้านใหม่

7.เทศบาลตำบลบางกระทุ่ม

8.เทศบาลตำบลห้วยแก้ว

9.เทศบาลตำบลเนินกุ่ม

10.เทศบาลตำบลบางระกำ

11.เทศบาลตำบลบางระกำเมืองใหม่

12.เทศบาลตำบลวังทอง

13.เทศบาลตำบลพรหมพิราม

14.เทศบาลตำบลลวงฆ้อง

15.เทศบาลตำบลวัดโบสถ์

16.เทศบาลตำบลเนินมะปราง

17.องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านกร่าง

18.องค์การบริหารส่วนตำบลสมอแข

19.องค์การบริหารส่วนตำบลท่าโพธิ์

20.องค์การบริหารส่วนตำบลบึงพระ

21.องค์การบริหารส่วนตำบลดอนทอง

22.องค์การบริหารส่วนตำบลวัดจันทร์

23.องค์การบริหารส่วนตำบลไผ่ขอดอน

24.องค์การบริหารส่วนตำบลวัดพริก

25.องค์การบริหารส่วนตำบลปากโทก

26.องค์การบริหารส่วนตำบลแก่งโสภา

27.องค์การบริหารส่วนตำบลวงพิกุล

28.องค์การบริหารส่วนตำบลวังทอง

29.องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแขม

30.องค์การบริหารส่วนตำบลพรหมพิราม

31.องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตาล

32.องค์การบริหารส่วนตำบลหนงกุลา

ทั้งนี้ได้มีการยกเว้นเทศบาลนครพิษณุโลก เนื่องจากการจัดเก็บขยะเป็นหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแต่ละแห่ง เทศบาลนครพิษณุโลกจึงไม่ประกาศงดเว้นการเก็บขยะและปฏิบัติการจัดเก็บขยะตามเดิม ตามที่ ณัฐทรัชต์ ชามพูนท ได้โพสต์เฟสบุ้คเมื่อวันที่ 26 สิงหาคม ว่า “เทศบาลนครพิษณุโลกยืนยันให้บริการจัดเก็บขยะตามปกติ” และข้อความ “ทำเต็มที่ พร้อมรับมือ” พร้อมรูปภาพลงพื้นที่กับนางเปรมฤดี ชามพูนท นายกเทศบาลนครพิษณุโลก เมื่อวันที่ 27 สิงหาคม 2567

โดยเมื่อวันที่ 28 สิงหาคม 2567 ภูสิต สมจิตต์ ผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลก พร้อมด้วยคณะกรรมการจัดการสิ่งปฏิกูล และมูลฝอยจังหวัดพิษณุโลก ได้เข้าร่วมฟังความเดือดร้อนของประชาชน และเน้นย้ำถึงการดำเนินการตามโครงการ “พิษณุโลก เมืองใช้ประโยชน์จากขยะ”

โครงการ “พิษณุโลก เมืองใช้ประโยชน์จากขยะ (Phitsanulok,the City of Recycling)” เป็นแผนการจัดการขยะของจังหวัดพิษณุโลกปี 2567 โดยขับเคลื่อนครอบคลุม 6 กลุ่มเป้าหมาย  ได้แก่ 1.ครัวเรือน 2.องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 3.สถาบันการศึกษา 4.ศาสนสถาน  5.ส่วนราชการ และ 6.ห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่  รวมไปถึงตลาดสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  เพื่อให้การดำเนินการบริหารจัดการขยะของจังหวัดพิษณุโลก เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม นอกจากนี้ยังได้เรียนนายกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทุกแห่ง กำนันทุกตำบลและผู้ใหญ่บ้านทุกหมู่บ้าน เพื่อดำเนินแนวทางการจัดการขยะ 4 มาตรการ ได้แก่

1.มาตรการคัดแยกขยะของครัวเรือน

2.มาตรการการใช้ประโยชน์จากขยะของครัวเรือน

3.มาตรการกำจัดขยะให้ถูกวิธี

4.มาตรการสร้างการมีส่วนร่วมของครัวเรือนกับโครงการ “พิษณุโลก เมืองใช้ประโยชน์จากขยะ (Phitsanulok, the City of Recycling)” โดยทางจังหวัดได้สั่งการให้ทุกหมู่บ้านดำเนินการจัดตั้งธนาคารขยะ เพื่อให้เกิดการจัดการขยะต้นทางจากครัวเรือน

ในวันเดียวกัน เวลา 14.00 น. ที่ศาลาการเปรียญวัดบ่อทองคำ ตำบลหัวรอ อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก ภูสิต สมจิตต์ ผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลก พร้อมด้วยทรงพล วิชัยขัทคะ รองผู้ว่าราชการจังหวัด ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จำนวน 32 แห่ง มหาวิทยาลัยนเรศวร หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และชาวบ้านในพื้นที่หมู่ 2 หมู่ 7 ตำบลปากโทก และหมู่ 11 ตำบลหัวรอ รวมกว่า 200 คน ร่วมแลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่อปัญหาการจัดการขยะ

จนเกิดเป็นข้อสรุปมาตรการแก้ไข 5 ข้อ ดังนี้ 

1.ให้นำหลักการพิษณุโลกเมืองใช้ประโยชน์จากขยะ มาใช้อย่างเข้มข้น 

2.ให้ อปท. ที่มีบ่อขยะเก่าปรับปรุงบ่อขยะ ให้เป็นไปตามสุขาภิบาล และให้รายงานผลการปรับปรุงให้คณะกรรมการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยจังหวัดพิษณุโลก ทราบภายใน 7 วัน 

3.ให้เทศบาลนครพิษณุโลก ขอความเห็นชอบในการนำขยะไปดำเนินการกำจัดขยะ ดังนี้ ใช้สถานที่ (ขนถ่าย) ที่ตำบลท่าทอง อำเภอเมืองเมืองพิษณุโลก ใช้แหล่งกำจัดขยะ ที่ตำบลบึงกอก อำเภอบางระกำ 

4.เห็นชอบให้ อปท. ทั้ง 33 แห่ง ที่ไม่สามารถทำการกำจัดขยะที่ตำบลปากโทกได้ ให้ขนขยะข้ามเขต เพื่อนำไปกำจัดที่สถานที่กำจัดขยะ ที่จังหวัดนครสวรรค์ 

5.ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทั้ง 33 แห่ง จัดทำแผนการบริหารจัดการขยะในพื้นที่ต่อคณะกรรมการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยจังหวัดพิษณุโลก ภายใน 7 วัน และเผยแพร่ความรู้ความเข้าใจให้กับประชาชน

6.ให้ อปท. ทุกแห่ง กวดขันการทิ้งขยะในที่สาธารณะ หากพบให้ดำเนินการฯ อย่างเข้มงวด เพื่อให้เกิดความสะอาดและเป็นระเบียบในพื้นที่

รัฐต้องจัดการ ‘ขยะล้นเมือง’ ปัญหาที่ประชาชนรับมือไม่ทัน

ขณะเดียวกัน หลายอำเภอและตำบลต่างก็ได้รับผลกระทบจากการหาวิธีกำจัดขยะมูลฝอย ในพื้นที่ตำบลท่าโพธิ์ อ.เมืองพิษณุโลก ซึ่งเป็นที่ตั้งของมหาวิทยาลัยนเรศวร มีจำนวนประชากรประมาณ 30,000 คน กำลังประสบปัญหาด้านพื้นที่ทิ้งขยะ ไม่ว่าจะเป็นบริเวณรอบมหาวิทยาลัย ถนนเลียบคลองชลประทาน และชุมชนโดยรอบมหาวิทยาลัย ต่างได้รับความเดือดร้อนจากกลิ่นเหม็นเน่า เนื่องจากจุดทิ้งขยะมีขยะเต็มล้นแทบทุกที่ ทำให้ขาดแคลนพื้นที่ทิ้งขยะตามหลักสุขอนามัย บ้างก็ถูกทิ้งตามข้างทางถนน บ้างก็ถูกกองเรียงไว้อย่างกระจัดกระจาย

ภายหลังปัญหาขยะล้นจนสร้างกลิ่นเหม็นรอบมหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยนเรศวร ได้มีมาตรการในการขอความช่วยเหลือในการจัดการขยะ โดยได้ประกาศขอความร่วมมือเพื่อลดการใช้ขยะพลาสติก โฟม หรือกระดาษที่เป็นภาชนะบรรจุอาหาร และเริ่มการจัดสรรจุดทิ้งขยะและถังสำหรับคัดแยกขยะอย่างชัดเจน 

ด้าน ดร.ศุภสิทธิ์ ต๊ะนา อาจารย์ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยาวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ให้ความเห็นต่อปัญหาการจัดการขยะขยะ ในพื้นที่ตำบลท่าโพธิ์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ไว้ว่า สถานการณ์รอบมหาลัยนเรศวร หากเทียบกับจำนวนประชากรแทบจะเทียบเท่าประชากร 1 อำเภอ ส่งผลให้คนที่อาศัยโดยรอบมหาลัยจึงมีความหลากหลาย มีการค้าขาย มีร้านค้า ร้านสะดวกซื้อค่อนข้างเยอะ การทิ้งขยะไม่ว่าใครก็ตามทั้งรอบมหาลัยและพื้นที่อื่น รวมไปถึงที่ผ่านมาไม่ได้ตั้งรับมือกับประเด็นปัญหาการจัดการขยะมากพอ เนื่องจากเป็นประเด็นที่เร่งด่วนตามคำสั่งศาล เมื่อถูกสั่งปิดบ่อขยะ เลยไม่มีมาตรการที่จะรองรับเมื่อขยะเพิ่มมากขึ้น 

ศุภสิทธิ์ ได้ตั้งคำถามว่า ต่อไปในอนาคตท้องถิ่นในพื้นที่จะสามารถบริหารจัดการได้มากน้อยอย่างไร เพราะบ่อขยะหลายบ่อในจังหวัดพิษณุโลกที่ถูกปิดไปก็ไม่สามารถจะเปิดใช้บริการได้ สถานการณ์ขยะรอบมหาวิทยาลัยนเรศวรแทบที่จะรับมือได้น้อยเพราะมีจำนวนประชากรที่เยอะหากเทียบกับชุมชนอื่น แต่มหาลัยเป็นพื้นที่เปิด ส่งผลให้จำนวนปริมาณขยะมีจำนวนมาก เกรงว่าจะเกิดปัญหาเรื่องสิ่งแวดล้อมและขยะเน่าเสียตามมา 

“การจัดการขยะควรที่จะให้ท้องถิ่นและพี่น้องประชาชนที่อยู่ในพื้นที่ร่วมมือกัน โดยเริ่มจากการช่วยกันจัดหาพัสดุอุปกรณ์ก่อน เพราะสถานการณ์ค่อนข้างไว ต้องจัดการในครอบครัว ร้านค้า หรือพื้นที่ของตัวเองก่อน” ศุภสิทธิ์ กล่าว

องค์การบริหารส่วนตำบลท่าโพธิ์เริ่มทยอยจัดเก็บขยะในเวลาประมาณ 4 ทุ่ม ของวันที่ 2 กันยายน 2567 โดยมีผู้ใช้เฟสบุ้คโพสต์ข้อความระบุว่า “มาแว้วๆๆๆๆรถที่ชาวพิษณุโลกรอคอยมาหลายวัน”

ล่าสุด วันที่ 3 กันยายน 2567 ชาวบ้านตำบลบึงกอก อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก จำนวนกว่า 300 คน พร้อมด้วยกำนันตำบลบึงกอก สุนทร หิรัญทับทิม รวมตัวกันยื่นหนังสือคัดค้านถึงวันชัย ไกรเกตุ นายก อบต.บึงกอก หากมีการนำขยะจากเทศบาลนครพิษณุโลก และพื้นที่อื่น ๆ มาทิ้งที่บ่อขยะฯ เก่า ซึ่งเคยเปิดรับกำจัดขยะเมื่อ 20 ปีที่แล้ว ชาวบ้านพร้อมทำประชาพิจารณ์คัดค้านการปรับปรุงและเปิดใช้บ่อขยะเพื่อแก้ปัญหาขยะในปัจจุบัน ทั้งนี้ การจัดการขยะมูลฝอยในจังหวัดพิษณุโลกยังคงยึดตามมติที่ประชุม คณะกรรมการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยจังหวัดพิษณุโลก เรื่องเน้นย้ำให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเร่งดำเนินการตาม 6 มาตรการ ดังที่กล่าวข้างต้น เพื่อรับมือปัญหาการจัดการขยะต่อไป

อ้างอิงข้อมูล

• ล่มก่อนเริ่ม! คนปากโทก พิษณุโลก ฮือต้านเต็มเวที ค้านเอกชนขยายบ่อขยะ 200 ไร่ ครวญทนมา 6 ปียังแก้ไม่ตก สืบค้นจาก https://mgronline.com/local/detail/9670000031144 วันที่ 30 สิงหาคม 2567

• เช็กรายชื่อ อปท. 33 แห่ง เมืองพิษณุโลก หยุดเก็บขยะชั่วคราว สืบค้นจาก https://www.komchadluek.net/news/general-news/584021 วันที่ 30 สิงหาคม 2567
• อัครโชค สุวรรณทอง, รายงานผลการประชุมคัดค้านการดำเนินกิจการบ่อฝั่งกลบขยะของบริษัท ไทมีดีเพื่อสิ่งแวดล้อม จำกัด, (พิษณุโลก: สำนักงานส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่นอำเภอเมืองพิษณุโลก,วันที่ 24 สิงหาคม 2567).
• ณัฐทรัชต์ ชามพูนท, เทศบาลนครพิษณุโลกยืนยัน ให้บริการจัดเก็บขยะตามปกติ, สืบค้นจาก  https://www.facebook.com/share/p/xARXov9knT6NV5qh/, (เข้าถึงเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม 2567).
• ณัฐทรัชต์ ชามพูนท, ทำเต็มที่ พร้อมรับมือ, สืบค้นจาก  https://www.facebook.com/share/p/guxTd3aQQqvdUgsU/, (เข้าถึงเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม 2567).
• อัครโชค สุวรรณทอง, การจัดตั้งธนาคารขยะของหมู่บ้าน “ตามแผนการดำเนินงาน พิษณุโลก เมืองใช้ประโยชน์จากขยะ”, (พิษณุโลก: สำนักงานส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่นอำเภอเมืองพิษณุโลก,วันที่ 28 สิงหาคม 2567).
• สื่อประชาสัมพันธ์จังหวัดพิษณุโลก, ผวจ.พิษณุโลก นำ 32 อปท. และ มน. เปิดเวทีรับฟังความคิดเห็นของพี่น้องประชาชนในพื้นที่บ่อขยะ เพื่อหาแนวทางยุติปัญหาสถานที่กำจัดขยะมูลฝอย เสนอใช้หลักการ “พิษณุโลก เมืองใช้ประโยชน์จากขยะ” แก้ปัญหาในระยะยาว, สืบค้นจาก https://www.facebook.com/share/p/2pCSPxo7dBZ5Dwag/, เข้าถึงเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม 2567. 
• Padipat Suntiphada – ปดิพัทธ์ สันติภาดา, สืบค้นจาก  https://www.facebook.com/share/p/W1TXo2mY3GL8G82x/?mibextid=WC7FNe, (เข้าถึงเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม 2567).

เรื่อง: ปวีณา หมู่อุบล

เมื่อวันที่ 1 ก.ย. ที่ผ่านมา สำนักข่าว ThaiPBS รายงานข่าวความคืบหน้าโผ ครม. แพทองธาร ระบุโผลงตัวแล้ว มีการจัดสรรรายชื่อพรรคร่วมครบทั้ง 36 ตำแหน่ง คาดว่าสามารถทูลเกล้าฯ ได้ภายใน 15 ก.ย. หรือบวกลบไม่เกิน 3 วัน เป็นที่น่าสนใจว่าโผดังกล่าวปรากฏรายชื่อ 2 สมาชิกพรรคประชาธิปัตย์ ได้แก่ เฉลิมชัย ศรีอ่อน หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ คนที่ 9 และเดชอิศม์ ขาวทอง ส.ส.สงขลา เขต 5 โดยทั้งคู่จะมีตำแหน่งเป็น รมว.ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และรมช.สาธารณสุข ตามลำดับ

การจัดตั้งรัฐบาลของนายกรัฐมนตรีแพทองธาร ชินวัตร ที่ได้รวมเอาพรรคประชาธิปัตย์เข้าไว้ด้วย นับเป็นปรากฏการณ์สำคัญของการเมืองไทยร่วมสมัย เพราะอาจถือได้ว่าเป็นการปิดฉากประวัติศาสตร์ความขัดแย้งพรรคเพื่อไทย (เมื่อครั้งเป็นพรรคไทยรักไทย) และพรรคประชาธิปัตย์ อันยาวนาน 2 ทศวรรษ  

การจับมือกันครั้งนี้เป็นที่น่าสนใจว่า “คนเสื้อแดง” คิดเห็นหรือรู้สึกกับเหตุการณ์นี้อย่างไร เพราะกลุ่มผู้บทบาทสำคัญยิ่งในสมการความขัดแย้งของทั้ง 2 พรรค นับตั้งแต่เริ่มมีการเคลื่อนไหวและชุมนุมทางการเมืองเพื่อต่อต้านรัฐประหาร พ.ศ. 2549 กระทั่งเผชิญกับโศกนาฏกรรมที่กลางกรุงในเดือนเมษา – พฤษภา ปี พ.ศ. 2553

ที่จริงแล้ว มีคนเสื้อแดงจำนวนหนึ่งได้ออกมาแสดงความเห็นและความรู้สึกเกี่ยวกับกรณีดังกล่าวนี้ไว้บ้างแล้ว เป็นต้นว่า ก่อแก้ว พิกุลทอง ส.ส.บัญชีรายชื่อพรรคเพื่อไทย อดีตแกนนำคนเสื้อแดง ได้ออกมาแสดงความเห็นโดยชี้ว่าผู้บริหารปัจจุบันของประชาธิปัตย์ไม่ได้เป็นกลุ่มคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ช่วงปี 53 นอกจากนี้ ยังกล่าวอีกว่าจากที่ได้สัมผัสหัวหน้าและเลขาธิการพรรค พบว่ามีมุมมองต่อการเมืองที่ดี เป็นการดำเนินกิจกรรมทางการเมืองในเชิงบวก ไม่ฝักใฝ่ทหาร ไม่ฝักใฝ่อำนาจนอกระบบ “ส่วนตัวผมไม่ติดใจเลย แต่ถ้าเป็นบุคคลที่เคยเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ปี 2553 และเข้ามาเป็นรัฐมนตรี อย่างนี้คงไม่เห็นด้วย” ก่อแก้วกล่าว

ขณะที่ วรชัย เหมะ ปรึกษารองนายกรัฐมนตรี อดีตแกนนำ นปช. ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีดังกล่าวนี้ไว้โดยตนมองว่าเป็นความจำเป็น ด้วยเงื่อนไขสถานการณ์และรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ส่วนในประเด็นเรื่องพรรคประชาธิปัตย์ในยุคอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ทำการสลายม็อบคนเสื้อแดง ตนมองว่าปัจจุบันอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะก็ไม่ได้อยู่ในพรรคแล้ว ในวันนี้ พรรคประชาธิปัตย์เป็นคนรุ่นใหม่ผลัดใบ อีกทั้งเฉลิมชัย ศรีอ่อน หัวหน้าพรรคคนปัจจุบันก็ไม่มีส่วนร่วมในการสลายม็อบคนเสื้อแดง แม้จะมีความรู้สึกถึงการสลายม็อบ 99 ศพ รวมถึงความเจ็บปวดของคนเสื้อแดง แต่เราต้องแยกคนรุ่นเก่ากับคนรุ่นใหม่ และต้องเห็นใจรัฐบาล ที่ต้องเพิ่มเสียงเพื่อความมั่นคง 

อีกด้านหนึ่ง สมโภชน์ ประสาทไทย แกนนำเสื้อแดงโคราชได้แสดงความเห็นต่อกรณีดังกล่าวว่า ส่วนตัวแล้วตนเองก็ไม่ได้อยากให้ดึงพรรคประชาธิปัตย์มาร่วมรัฐบาล เพราะคนเสื้อแดงเคยต่อสู้กับพรรคนี้มาจนเกิดการสูญเสียชีวิตมากมาย คนเสื้อแดงทุกคนยังคงจำได้ดี แต่ในเมื่อเหตุการณ์ผ่านไปนานแล้ว และคนในพรรคประชาธิปัตย์ก็เปลี่ยนถ่ายเป็นคนรุ่นใหม่แล้ว ถ้าเรามัวแต่ไปยึดติดอยู่กับความขัดแย้งในอดีต ก็จะทำให้ประเทศไม่สามารถเดินหน้าต่อไปได้

สำหรับพื้นที่เชียงใหม่ ผู้เขียนได้มีโอกาสพูดคุยประเด็นดังกล่าวนี้กับ 2 ตัวแทนคนเสื้อแดง คือดาบชิต กลุ่มแดงเชียงใหม่ และป้าวันดี โดยทั้งสองได้แบ่งปันประสบการณ์และความรู้สึกของการเป็นคนเสื้อแดง รวมถึงได้แสดงความเห็นถึงกรณีการจับมือกันระหว่างพรรคเพื่อไทยและประชาธิปัตย์

ดาบชิต กลุ่มแดงเชียงใหม่, อายุ 51 ปี คนเสื้อแดงเชียงใหม่ที่เข้าร่วมขบวนการตั้งแต่ช่วงปี พ.ศ. 2549 คือตั้งแต่มีการรัฐประหารโดยการนำของ พล.อ.สนธิ บุญยรัตนกลิน และเข้ามาร่วมอย่างจริงจังมากขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2551 ดาบชิตกล่าวว่าตนเข้าร่วมขบวนการด้วยความสนใจประเด็นการเมือง และเมื่อเข้ามาแล้วก็รู้สึกประทับใจในน้ำจิตน้ำใจของคนเสื้อแดง 

สำหรับดาบชิตแล้ว คนเสื้อแดงคือประชาชน ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองพรรคใดพรรคหนึ่ง แต่มีหน้าที่ตรวจสอบการทำงานของทุกพรรคการเมือง และยืนยันว่าการเป็นคนเสื้อแดงในความคิดของตนเองไม่ได้หมายความว่าจะต้องอวยพรรคเพื่อไทยเมอไป “ช่วงก่อนหน้านี้ก็ได้มีการส่งเสียงเตือนนายกฯ เศรษฐา ในเรื่องเศรษฐกิจไปบ้าง” ดาบชิตกล่าว 

เกี่ยวกับการที่พรรคเพื่อไทยส่งเทียบเชิญพรรคประชาธิปัตย์เข้าร่วมรัฐบาล ดาบชิตเปิดเผยว่าตนก็รู้สึกแย่แต่ก็ว่าทำใจได้ เพราะมองว่าเรื่องนี้เป็นองค์ประกอบการเมือง การหาพรรคมาเข้าร่วมจัดตั้งรัฐบาลก็เป็นเรื่องของการสร้างเสถียรภาพให้รัฐบาล ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็น โดยเฉพาะในด้านเศรษฐกิจเนื่องจากบ้านเรายังจำเป็นต้องพึ่งพานักลงทุน และเสถียรภาพของรัฐบาลก็จะเป็นหลักประกันให้นักลงทุนเหล่านั้น 

 ในส่วนพรรคประชาธิปัตย์เอง ดาบชิตกล่าวว่าตนมองพรรคเป็นสถาบันการเมือง เมื่อพรรคการเมืองทั้งสองจับมือกัน ตนก็ถือว่าเรื่องของสถาบันทางการเมือง และปัจจุบันองคาพยพของพรรคประชาธิปัตย์เองก็เปลี่ยนไปแล้ว บุคคลในพรรคตอนนี้ก็ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับคนที่ออกคำสั่งสลายการชุมนุมคนเสื้อแดงเมื่อปี พ.ศ. 2553

แต่ถึงอย่างนั้น ดาบชิตยอมรับว่าในฐานะของคนเสื้อแดงแล้ว ตนก็มีความรู้สึกเจ็บ รู้สึกเสียใจ แต่ถ้าจะยึดติดกับความรู้สึกของคนเสื้อแดงเพียงกลุ่มเดียวเป็นที่ตั้ง ตนก็มองว่านี่อาจจะไม่ยุติธรรมกับคนทั้งแผ่นดิน

วันดี รัตน์ดวง อายุ 54 ปี คนเสื้อแดงที่เคยเคลื่อนไหวอยู่ในสมุทรปราการ กรุงเทพฯ และพิษณุโลก ก่อนจะย้ายมาอยู่เชียงใหม่ในปัจจุบัน อีกทั้งยังเคยถูกทหารเรียกตัวไปปรับทัศนคติในช่วงการรัฐประหารปี พ.ศ. 2557 

วันดีเล่าว่ามาเข้าร่วมชบวนการเสื้อแดงตั้งแต่ในปี พ.ศ. 2549 ด้วยเหตุที่ว่าตนเองสัมผัสกับความเหลื่อมล้ำและการเมืองมาตั้งแต่วัยเด็ก เนื่องจากอยู่ในครอบครัวที่มีฐานะยากจน และมีพ่อเป็นหัวคะแนนของนักการเมืองพรรคประชาธิปัตย์คือ เสธ.หนั่น หรือ พลตรี สนั่น ขจรประศาสน์ และความสนใจในการเมืองของป้าวันดีดำเนินมาเรื่อยๆ แม้จะเอาเวลาไปทำมาหากินบ้างแต่ก็ยังติดตามและให้ความสนใจประเด็นการเมืองมาตลอด เกี่ยวกับการเข้าร่วมกับคนเสื้อแดง วันดีเล่าว่าตนเองและสามีชอบไปนั่งเล่นที่สนามหลวง เมื่อได้ไปแล้วก็ได้เจอกับคนที่หลากหลาย ทั้ง ดา ตอร์ปิโด และสุรชัย แซ่ด่าน รวมทั้งได้ซื้อหนังสือประเภทที่เรียกว่าได้อ่านแล้วก็ “ตาสว่าง”  กลับมาอ่านที่บ้าน

ในปี พ.ศ. 2548 ก่อนการรัฐประหารนั้น วันดีเผยว่าเป็นช่วงเวลาที่ประเทศไทยคือประเทศในฝัน เพราะเศรษฐกิจดี เจ็บป่วยก็ไปรักษาที่โรงพยาบาลได้โดยไม่ถูกเจ้าหน้าที่หรือข้าราชการดุด่าหรือดูถูกเหมือนแต่ก่อน และที่สำคัญคือมีการปราบปรามยาเสพติดที่มีประสทิธิภาพ “ตอนนั้นป้าชื่นชมทักษิณ เหมือนเป็นเทวดาของป้าเลย” วันดีกล่าว

แต่เมื่อมาถึงปี พ.ศ. 2549 สถานการณ์เปลี่ยนไปในทางตรงกันข้าม มีการรัฐประหาร ประกอบกับเริ่มมีการเคลื่อนไหวของกลุ่มคนเสื้อแดง วันดีจึงมาเข้าร่วมด้วยความคิดและความหวังที่ว่าอยากจะทำอะไรสักอย่างหนึ่งเพื่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลง และในช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2551 – 2553 วันดีก็เข้าร่วมขบวนการคนเสื้อแดงอย่างจริงจัง เรียกได้ว่าเป็นคนเสื้อแดงเต็มตัว ในตอนนั้นวันดีจะไปเข้าร่วมการชุมนุมกับพี่น้องเสื้อแดงอย่างสม่ำเสมอ และได้ไปปักหลักร่วมชุมนุมกับคนเสื้อแดงอยู่ 1 เดือนเต็มช่วงก่อนเหตุการณ์สลายการชุมนุมอย่างโหดเหี้ยม ส่วนในวันที่มีการสลายการชุมนุมนั้น ป้าวันดีเปิดเผยว่าได้สูญเสียเพื่อนเสื้อแดงคนหนึ่งไปต่อหน้าต่อตาในวันที่มีการสลายการชุมนุมที่ราชประสงค์ (19 พ.ค. 2553) เพื่อนคนดังกล่าวชื่อ “วสันต์ ภู่ทอง” เสียชีวิตจากการถูกระสุนปืนในพื้นที่สลายการชุมนุม 

ดังนั้นเมื่อกล่าวถึงกรณีการจับมือกันของพรรคเพื่อไทยและประชาธิปัตย์ วันดีจึงสะอื้นเล็กน้อยก่อนจะกล่าวว่า “ป้าไม่ได้ทำใจไว้ว่าพวกเค้าจะกล้าจับมือกัน ก็เสียใจนะแต่ช่างมันเถอะ เราจะไปทำอะไรได้ แค่ประชาชนคนหนึ่ง เจ็บใจไปแล้วเราก็ต้องไปต่อ มีดิ่งบ้างแต่ดิ่งแล้วก็ต้องไปต่อ เดินต่อ เพราะท้ายที่สุดแล้ว เหมือนจะเหลือแค่เราที่เป็นประชาชนเท่านั้นที่ยังมีกระดูกสันหลัง”

.

เรื่อง: ปองภพ ดั่นสมานฉันท์ชัย

ในรอบปีที่ผ่านมา แทบทุกคนที่กำลังอ่านบทความนี้อยู่คงเคยถูกแก๊งคอลเซ็นเตอร์โทรหากันแล้วอย่างแน่นอน ไม่ว่าจะแอบอ้างเป็นตำรวจจราจร, เจ้าหน้าที่ไปรษณีย์, พนักงานธนาคาร หรือแม้แต่ฝ่ายขายจาก Tiktok สื่อต่าง ๆ นำเสนอภาพผู้เสียหายที่ตกเป็นเหยื่อ ถูกหลอกให้โอนเงินผ่านทางโทรศัพท์ หรือเมื่อประมาณ 1-2 ปีที่แล้ว เราอาจเคยได้ยินข่าวกลเม็ดในการดูดเงินแบบอื่น ๆ อาทิ การหลอกให้โหลดโปรแกรมดูดเงินผ่านมือถือบ้าง หรือการแอบอ้างเป็นตัวแทนจากธนาคารต่าง ๆ ให้เรากรอกข้อมูลเพื่อนำไปใช้ในการดูดเงินของเรา เป็นต้น ในปี 2566 ที่ผ่านมาความเสียหายจากอาชญากรรมเหล่านี้อาจสูงถึง 5 หมื่นล้านบาท ส่งผลให้ปัจจุบันอาชญากรรมประเภทนี้แทบจะกลายเป็นปัญหาระดับชาติหรือกระทั่งเป็นปัญหาข้ามชาติเลยก็ว่าได้ รัฐบาลไทยชุดที่มาสืบเนื่องถึงปัจจุบันต่างพยายามออกแนวนโยบายเพื่อแก้ไขปัญหาเหล่านี้อยู่เนือง ๆ มาตลอด

ไม่ใช่เพียงหลอกลวงเงินคนไทยเท่านั้น แต่แก๊งอาชญากรรมจำพวกนี้ยังดำเนินการหลอกลวงเงินจากผู้คนในประเทศอื่น ๆ ด้วยเช่นกัน โดยการศึกษาของนักวิจัยทางการเงินของมหาวิทยาลัยเท็กซัสออสตินพบว่า จำนวนเงินจากการหลอกลวงให้ลงทุนทางออนไลน์อาจมีมูลค่าสูงถึง 75 ล้านดอลลาร์หรือกว่า 2.5 พันล้านบาท โดยพื้นที่ตั้งของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ที่ดำเนินกิจการหลอกลวงเงินลงทุนนี้ตั้งอยู่บริเวณชายแดนของประเทศลาว เช่นเดียวกับแก๊งอาชญากรรมออนไลน์อื่น ๆ ที่มักมีแหล่งกบดานบริเวณชายแดนไทย-ลาว-เมียนมา  

ล่าสุดตำรวจไทยใช้วิธีการตัดน้ำ ตัดไฟฟ้า และบล็อคสัญญาอินเทอร์เน็ตบริเวณชายแดนของประเทศไทย เนื่องจากเป็นหนึ่งในแหล่งกบดานสำคัญของแก๊งอาชญากรทางการเงิน หรือที่สื่อไทยเรียกว่าแก๊งคอลเซ็นเตอร์ แต่พื้นที่ชายแดนของประเทศนี้ไม่ใช่เพียงแหล่งกบดานของแก๊งคอลเซ็นเตอร์เพียงเท่านั้น แต่ยังเป็นแหล่งกบดานสำคัญของแก๊งต้มตุ๋นในรูปแบบอื่น ๆ ที่สื่อต่างประเทศเรียกว่าสแกมเมอร์ ประกอบธุรกิจหลอกลวงผู้คนในหลายรูปแบบ ทั้งการหลอกให้โอนเงิน หลอกให้ลงทุน หรือการหลอกรูปแบบอื่นที่มุ่งเป้าดึงเงินจากกระเป๋าคนไทยรวมถึงผู้คนหลากหลายชาติ

แต่ทำไมต้องชายแดน? เหตุใดแก๊งอาชญากรรมเหล่านี้จึงต้องกบดานอยู่ที่ชายแดนประเทศไทย บทความนี้จะพยายามพาทุกคนไปสำรวจเหตุผลดังกล่าวกัน

ชายแดนไทย: จุดอ่อนที่ถูกฉวยโอกาส

หากมองไปที่ชายแดนไทย มีบริเวณที่ติดกับลาวและเมียนมารวมกันมากกว่า 4 พันกิโลเมตร และติดกับกัมพูชาเกือบ 800 กิโลเมตร มีลักษณะภูมิประเทศที่ซับซ้อนและยากต่อการควบคุม บางพื้นที่เป็นพื้นที่ป่าขณะที่หลายพื้นที่มีความเป็นเมืองในระดับหนึ่ง หรือบางพื้นที่ก็เป็นพื้นที่ทับซ้อนกันระหว่างไทย ลาว และเมียนมาอย่างสามเหลี่ยมทองคำ ส่งผลให้เป็นช่องทางให้กลุ่มอาชญากรข้ามชาติใช้ในการลักลอบเข้ามาดำเนินกิจกรรมผิดกฎหมายมากมาย รวมถึงการตั้งฐานปฏิบัติการของแก๊งอาชญากรรมอย่างคอลเซ็นเตอร์และอื่น ๆ โดยเฉพาะในพื้นที่จังหวัดตากที่มีชายแดนเชื่อมต่อกับประเทศเมียนมา และจังหวัดเชียงรายที่มีชายแดนเชื่อมต่อกับประเทศลาว

อำเภอแม่สอด จังหวัดตากมีชายแดนเชื่อมต่อกับประเทศเมียนมา มีเพียงแม่น้ำเมยคั่นกลางไว้ บริเวณชายแดนที่เชื่อมต่อกันนี้เป็นที่ตั้งของเมืองที่มีชื่อเสียงในเรื่องอาชญากรรมออนไลน์อย่างเมืองชเวโก๊กโก่ ซึ่งมีความเชื่อมโยงกับกลุ่มทุนจีนสีเทา ยิ่งในสถานการณ์ที่ประเทศเมียนมามีการสู้รบกันระหว่างรัฐบาลกลางกับกลุ่มชาติพันธุ์ เมืองดังกล่าวถูกพูดถึงเป็นอย่างมากในฐานะของเมืองที่มีข้อพิพาทระหว่างประเทศไทยกับเมียนมา รวมถึงประเทศจีนเองก็มีความพยายามในการเข้ามามีบทบาทในข้อพิพาทดังกล่าวด้วยเช่นกัน

ชายแดนไทย-เมียนมายังเป็นที่ตั้งกลุ่มกองกำลังพิทักษ์ชายแดน หรือ BGF กลุ่มกองกำลังที่อาศัยอยู่บริเวณชายแดนไทย-เมียนมา-จีน และยังมีความสัมพันธ์แน่นแฟ้นกับรัฐบาลทหารเมียนมามาโดยตลอด โดย Justice for Myanmar ได้รายงานว่า กองกำลังดังกล่าวมีส่วนในการก่ออาชญากรรมทางอินเทอร์เน็ต การค้ามนุษย์ การบังคับใช้แรงงาน และการก่ออาชญากรรมอื่น ๆ

บริเวณสามเหลี่ยมทองคำซึ่งครอบคลุมพื้นที่ที่เชื่อมต่อประเทยไทย ลาว และเมียนมาเข้าด้วยกัน ซึ่งในส่วนของประเทศไทยมีอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงรายเป็นชายแดนบริเวณสามเหลี่ยมทองคำ โดยสามเหลี่ยมทองคำนี้เป็นพื้นที่เลื่องลือของธุรกิจสีเทาต่าง ๆ มากมาย รวมถึงยังอาจเป็นที่ตั้งของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ที่กำลังก่อความเสียหายแก่คนไทยและต่างชาติอยู่ในปัจจุบัน 

เมื่อเดือนสิงหาคม 2567 ที่ผ่านมา ตำรวจไทยร่วมประชุมกับทางการลาว เพื่อปราบปรามอาชญากรรมออนไลน์ในบริเวณเขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำในแขวงบ่อผึ้งของประเทศลาว ซึ่งเชื่อมต่อกับอำเภอเชียงแสนของประเทศไทย โดยทางการลาวประกาศว่าพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำไม่อนุญาตให้มีดำเนินกิจการใด ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการหลอกลวงทางอินเทอร์เน็ต นอกจากนั้นยังมีการจัดตั้งคณะกรรมการปราบปราบคอลเซ็นเตอร์ในแนวชายแดนระหว่างประเทศไทยกับลาว เหล่านี้เป็นภาพสะท้อนชัดเจนถึงบทบาทของชายแดนกับการก่ออาชญากรรมออนไลน์ ในฐานะที่ชายแดนกลายเป็นพื้นที่กบดานของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์  

บริเวณชายแดนไทยกับเมียนมาก็มีการดำเนินการโดยทางการของประเทศไทย เพื่อปราบปรามแก๊งอาชญากรรมออนไลน์เช่นเดียว ระหว่างเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคมของปี 2567 ทางการของประเทศไทยมีการดำเนินการตัดสัญญาณโทรศัพท์และอินเทอร์เน็ตบริเวณชายแดนไทย-เมียนมาบริเวณอำเภอแม่สอดจังหวัดตาก เนื่องจากที่มาพบว่า มีการลักลอบใช้สัญญาณโทรศัพท์และอินเทอร์เน็ตของประเทศไทยโดยแก๊งอาชญากรรมบริเวณชายแดนไทย-เมียนมา โดยทาง กสทช. สั่งการให้ผู้ให้บริการสัญญาณโทรศัพท์ลดความเข้มข้นของสัญญาณโทรศัพท์ลง ไม่ให้สัญญาครอบคลุมไปถึงฝั่งเมียนมาเพื่อตัดช่องทางการใช้สัญญาโทรศัพท์ของประเทศไทยในการก่ออาชญากรรมออนไลน์ลง

นอกจากนั้น บริเวณชายแดนไทยกัมพูชาก็ยังพบการลักลอบพ่วงสายอินเทอร์เน็ตข้ามแดนจากประเทศไทยไปสู่พื้นที่ประเทศกัมพูชา ผ่านตึกร้างแห่งหนึ่งในอำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้วข้ามเส้นเขตแดนไปยังเขตแดนของประเทศกัมพูชา ยิ่งตอกย้ำบทบาทของชายแดนที่มีต่ออาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้เพิ่มขึ้นไปอีก พื้นที่ชายแดนเป็นพื้นที่ที่ยากต่อการควบคุมโดยตัวของมันเองอยู่แล้ว เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่เชื่อมโยงประเทศสองประเทศหรือมากกว่าเข้าด้วยกัน หลายพื้นที่ของชายแดนมีความซับซ้อนทางภูมิศาสตร์ และในอีกด้านหนึ่งชายแดนก็ตัดแบ่งประเทศทั้งสองให้แยกออกจากกัน ทำให้การบังคับใช้กฎหมายของแต่ละประเทศถูกจำกัดไว้เฉพาะภายในเส้นเขตแดนของประเทศหนึ่ง ๆ จึงนำไปสู่ช่องว่างของการบังคับใช้กฎหมายระหว่างประเทศทั้งสอง ซึ่งเป็นช่องทางในการหลบเลี่ยงการถูกจับกุมตามมา ประเทศที่การบังคับใช้กฎหมายมีความเข้มข้นกว่าจึงเป็นพื้นที่ที่กลุ่มอาชญากรรมเลือกที่จะใช้เป็นแหล่งกบดาน

อำนาจรัฐที่อ่อนแอบริเวณชายแดนก็เป็นอีกหนึ่งเงื่อนไขที่แก๊งอาชญากรรมเลือกใช้พื้นที่ชายแดนเป็นแหล่งกบดานสำคัญ ทั้งการเข้าถึงพื้นที่ได้ยาก ความทับซ้อนของเขตแดน และสภาพที่สามารถปิด/เปิดได้ของพื้นที่ชายแดน เหล่านี้กลายเป็นเงื่อนไขที่สำคัญคือชายแดนเปรียบเสมือนพื้นที่ที่มี “ช่องว่าง” อยู่เสมอ การเคลื่อนย้ายทั้งคนและทรัพยากรสามารถจึงกระทำได้อย่างไม่ยากนัก แม้จะมีเส้นเขตแดนขวางกั้นอยู่แต่ก็มักจะมีช่องว่างบางอย่างเสมอ ไม่ว่าจะเป็นช่องว่างทางกายภาพ ช่องว่างทางกฎหมาย หรือกระทั่งช่องว่างในมิติความมั่นคงระหว่างประเทศ

ชายแดนไทยเป็นพื้นที่มีช่องว่างมากมาย อันเนื่องมาจากความซับซ้อนของพื้นที่ทางกายภาพและยังมีข้อพิพาทของเส้นเขตแดนที่สืบเนื่องมาตั้งแต่ยุคสงครามเย็น โดยบริเวณชายแดนไทยที่ติดต่อกับประเทศลาว เมียนมา และกัมพูชา มีบางพื้นที่ที่ยังไม่มีการปักหมุดเส้นเขตแดนที่ชัดเจน หรือหมุดเขตแดนบางแห่งก็ถูกเคลื่อนย้าย ทำให้ข้อพิพาททางชายแดนระหว่างไทยกับประเทศทั้ง 3 ยังคงสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน  

นอกจากนี้ชายแดนยังไม่ใช่พื้นที่ที่ปิดอยู่ตลอดเวลา สภาวะที่ปิด/เปิดเป็นคุณสมบัติสำคัญของชายแดน พูดอย่างง่ายคือ ชายแดนต้องเป็นพื้นที่ที่มีการเคลื่อนย้ายของคนและทรัพยากรตลอดเวลา ส่งผลให้หลายครั้งการหลุดรอดของคนและทรัพยากรที่นำไปสู่การก่ออาชญากรรมข้ามประเทศเกิดขึ้นได้ง่ายในบริเวณชายแดน หลายครั้งที่ทรัพยากรของประเทศไทยถูกนำไปใช้โดยกลุ่มอาชญากรรมบริเวณชายแดน อาทิ สัญญาณโทรศัพท์และอินเทอร์เน็ต แรงงานก็เช่นกัน มีการตรวจพบแรงงานมากมายที่ถูกพาตัวไปใช้แรงงานโดยแก๊งอาชญากรรมทางอินเทอร์เน็ตเหล่านี้ รายงานจากบางกอกโพสต์พบว่ามีแรงงานชาวโมร็อกโกที่ถูกหลอกลวงให้มาทำงานเป็นแรงงานของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์บริเวณชายแดนไทย-เมียนมา ผ่านการเดินทางเข้าประเทศไทย และเดินทางต่อผ่านแม่น้ำเมยมาสู่ประเทศเมียนมา หลังจากนั้นจึงถูกบังคับใช้แรงงานเป็นสแกมเมอร์เพื่อหลอกลวงเงินผู้อื่น

เราจะเห็นได้ว่าบริเวณชายแดนเป็นพื้นที่ที่มีบทบาทสูงมากในการก่ออาชญากรรมออนไลน์หลายรูปแบบ ตั้งแต่คอลเซ็นเตอร์ไปจนถึงการหลอกให้ลงทุน ทั้งการเป็นแหล่งกบดาน แหล่งทรัพยากร และช่องทางเคลื่อนย้ายของทั้งคนและทุน กลายเป็นพื้นที่สีเทาซึ่งล้วนอยู่ล้อมรอบบริเวณชายแดนไทยทั้งสิ้น ดังนั้นการดำเนินนโยบายระหว่างประเทศจึงอาจกำลังถูกท้าทายอย่างมาก ทั้งการดำเนินนโยบายต่างประเทศทางตรงของไทยต่อประเทศเมียนมา และลาว รวมถึงจีน หรือนโยบายชายแดนของประเทศไทยที่ครอบคลุมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างประเทศและความมั่นคงภายในประเทศ

ความท้าทายจากการเมืองระหว่างประเทศ 

ปัญหาแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ที่กบดานอยู่บริเวณชายแดนไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน นอกจากเป็นผลมาจากเงื่อนไขทางภูมิศาสตร์แล้ว ยังมีเงื่อนไขด้านการเมืองภายในประเทศของประเทศเพื่อนบ้าน และการเมืองระหว่างประเทศทั้งไทย ลาว เมียนมา และจีน เป็นช่องทางให้แก๊งอาชญากรรมเหล่านี้ก่อตัวขึ้นบริเวณชายแดน

การเมืองภายในประเทศเมียนมาเป็นเงื่อนไขสำคัญที่นำไปสู่การขยายตัวของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์บริเวณชายแดนไทย-เมียนมา โดยทางบีบีซีไทย บางกอกโพสต์ และไทยพีบีเอส ต่างรายงานตรงกันว่าหลังเกิดความขัดแย้งและสงครามกลางเมืองในประเทศเมียนมา แก๊งอาชญากรรมออนไลน์เติบโตขึ้นมากในบริเวณชายแดนเมียนมา-ไทย และชายแดนเมียนมา-จีน

เหตุที่แก๊งอาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้ขยายตัวหลังเหตุการณ์ความขัดแย้งและสงครามกลางเมืองในเมียนมา เนื่องมาจากความขัดแย้งและสงครามดังกล่าวส่งผลให้อำนาจรัฐบาลกลางอ่อนแอลงมาก ความสามารถในการควบคุมชายแดนจึงลดลง พร้อมกับกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่บริเวณชายแดนประกาศตัวเป็นอิสระจากรัฐบาลกลาง นำไปสู่การเปิดทางให้แก๊งอาชญากรรมเหล่านี้เข้าไปสร้างสัมพันธ์อันดีกับผู้นำกลุ่มชาติพันธ์ุในบริเวณชายแดน และเลือกจะกบดานอยู่ในบริเวณชายแดนของประเทศเมียนมา หมายรวมถึงการตั้งแหล่งกบดานบริเวณไทยเมียนมาด้วยเช่นกัน

บีบีซีไทยได้สัมภาษณ์หนึ่งในแรงงานชาวเมียนมาที่ทำงานอยู่กับแก๊งอาชญากรรมออนไลน์บริเวณชายแดนไทย-เมียนมา โดยแรงงานผู้นี้เปิดเผยว่าหลังการรัฐประหารในประเทศเมียนมา ตัวเขาในฐานะทหารของรัฐบาลเมียนมาไม่เห็นด้วยกับการทำรัฐประหาร จึงเลือกที่จะลาออกจากกองทัพและเข้าร่วมกับกองกำลังอารยะขัดขืน (CDM) ต่อมาจึงเดินทางเข้าสู่พื้นที่บริเวณชายแดนเมียนมา-ไทย ซึ่งเป็นพื้นที่ของกองกำลังพิทักษ์ชายแดน (BGF) จากนั้นจึงได้เข้าทำงานกับแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ ได้รับค่าจ้างเป็นเงินบาทไทยและทำงานอยู่ที่ตึกในเมืองชเวโก๊กโก่ ตรงข้ามอำเภอแม่สอดจังหวัดตากของประเทศไทย 

Frontier Myanmar เปิดเผยชีวิตของแรงชาวเมียนมาที่ถูกใช้งานเยี่ยงทาสในพื้นที่เศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำในชายแดนประเทศลาว-เมียนมา-ไทย โดยแรงงานคนหนึ่งเล่าถึงที่มาที่ไปของการเป็นแรงงานให้กับแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ว่า หลังการทำรัฐประหารในประเทศเมียนมา เขาและภรรยาเลือกที่จะลาออกจากการเป็นพนักงานของรัฐ โดยลาออกมาทำการเกษตร แต่ต่อมาด้วยรายได้ที่น้อยมากจึงเลือกจะมาเป็นแรงงานให้กับแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ที่รายได้มากกว่า ดังนั้นเราอาจอนุมานได้ว่าเหตุความขัดแย้งทางการเมืองในเมียนมาเป็นแรงผลักให้แรงงานเข้าสู่แก๊งอาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้   

ในช่วงที่ความขัดแย้งและสงครามการเมืองในประเทศเมียนมากำลังกลายเป็นวาระระดับนานาชาติ ประเทศไทยในฐานะประเทศเพื่อนบ้างต้องเผชิญกับความท้าทายในมิติการเมืองระหว่างประเทศเป็นอย่างมาก หลายครั้งประเทศไทยเลือกดำเนินนโยบายแบบแบ่งรับแบ่งสู้ต่อสถานการณ์ในเมียนมา รวมถึงนโยบายเรื่องชายแดนก็ดำเนินการในรูปแบบแบ่งรับแบ่งสู้ บางครั้งดำเนินนโยบายชายแดนโดยใช้มนุษยธรรมเป็นนโยบายนำ แต่หลายครั้งก็ดำเนินนโยบายโดยใช้ความมั่นคงภายในนำ แต่ด้านนโยบายต่างประเทศทางตรงกับประเทศเมียนมาของไทยกลับถูกวิพากษ์วิจารณ์เป็นอย่างมาก ทั้งการไม่ลงนามในการประณามเหตุการณ์รัฐประหารและความรุนแรงในประเทศเมียนมา การดำเนินนโยบายต่างประเทศเช่นนี้ทำทั้งข้อพิพากษ์จากนานาประเทศ รวมไปถึงการไม่สามารถแก้ปัญหาแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ได้อย่างเป็นรูปธรรมเท่าที่ควร

ประเทศลาวก็เป็นอีกหนึ่งประเทศที่ถูกเชื่อมโยงว่าเป็นแหล่งกบดานของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ ประกอบกับคำให้สัมภาษณ์ของแรงงานชาวเมียนมาที่ต้องไปทำงานในเขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำ พบว่ามีการดำเนินธุรกิจสีเทาอย่างเป็นระบบ โดยมีนายทุนจากประเทศจีนเป็นหัวเรือหลักในการดำเนินกิจการสีเทาเหล่านี้

แรงงานชาวเมียนมาหลายคนที่ต้องไปทำงานในเขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำได้รับการช่วยเหลือจากการกองกำลังว้า (UWSA) ซึ่งเป็นหนึ่งในกองกำลังติดอาวุธที่อาศัยอยู่ในพื้นที่รัฐฉาน โดยมีชายแดนติดกับมณฑลยูนนาน ประเทศจีน และติดกับเขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำในประเทศลาว ส่งผลให้กองกำลังว้าเป็นตัวกลางสำคัญที่อำนวยการไหลเวียนของทุนจีนสีเทาที่เคลื่อนตัวออกจากประเทศจีน และแรงงานจากเมียนมาเคลื่อนตัวเข้าสู่พื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำในลาว

กองกำลังว้ายังมีบทบาทสำคัญในการอำนวยให้เกิดการหลอกลวงให้ลงทุนทางออนไลน์ โดยจากการวิจัยของ John M. Griffin และ Kevin Mei พบว่า พื้นที่ที่เป็นแหล่งกบดานของแก๊งหลอกลวงให้ลงทุนออนไลน์ หรือ Pig Butchering คือพื้นที่ภายใต้การดูแลของกองทัพว้า นอกจากนั้นกองทัพว้ายังมีส่วนเกี่ยวข้องในการบังคับใช้แรงงานชาวเมียนมาและชาวต่างชาติอื่น ๆ อีกกว่า 120,000 คน

เราจะเห็นว่าแก๊งอาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้มีความเกี่ยวข้องกับตัวละครระหว่างประเทศมากมาย ทั้งในประเทศลาว เมียนมา รวมถึงจีน กลายเป็นความท้าทายของการดำเนินนโยบายต่างประเทศและนโยบายความมั่นคงภายในประเทศของไทยเป็นอย่างมาก รวมถึงความท้าทายต่อการจัดการชายแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศเพื่อนบ้านก็ต้องเผชิญกับความท้าทายไปพร้อมกัน  

เงาของทุนจีนสีเทา 

อีกหนึ่งตัวละครสำคัญที่ต้องพูดถึงในขบวนการหลอกลวงคือ ทุนจีนสีเทา หลายสำนักข่าวทั้งสำนักข่าวไทยและสำนักข่าวต่างประเทศต่างรายงานตรงกัน ในเรื่องบทบาทของกลุ่มทุนจีนที่เป็นผู้ดำเนินการก่ออาชญากรรมออนไลน์ รวมถึงการค้ามนุษย์เพื่อนำมาเป็นแรงงานในการก่ออาชญากรรม

กลุ่มทุนจีนสีเทาคือกลุ่มคนจีนที่ประกอบธุรกิจอาชญากรรมระหว่างประเทศในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งการค้ามนุษย์ ยาเสพติด รวมถึงกิจการหลอกลวงทางออนไลน์ โดยมีการดำเนินธุรกิจอื่นบังหน้าเพื่อเป็นการฟอกเงิน โดยกลุ่มทุนจีนนี้เริ่มเคลื่อนตัวออกจากประเทศจีนมากบดานในพื้นที่ชายแดนระหว่างจีน เมียนมา และลาว ก่อนจะเคลื่อนตัวเข้าสู่พื้นที่ชายแดนประเทศไทยในเวลาต่อมา

กลุ่มทุนจีนสีเทาอาศัยนโยบาย One Belt One Road Initiative (BRI) หรือที่รู้จักกันในนามเส้นทางสายไหมใหม่ของรัฐบาลจีนที่เป็นการเปิดเส้นทางการค้าและเป็นช่องทางเคลื่อนย้ายทุนและขยายธุรกิจไปทั่วโลกรวมถึงภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เมืองชเวโก๊กโก่ในประเทศเมียนมาและเขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำในประเทศลาวเป็นพื้นที่ที่กลุ่มทุนจีนสีเทาเข้าไปใช้เป็นพื้นที่ดำเนินธุรกิจสีเทาของตน ซึ่งหมายรวมถึงการหลอกลวงเงินจากผู้คนในชาติต่าง ๆ อีกด้วย โดยมีการเปิดกิจการท่องเที่ยวและคาสิโนเป็นกิจการบังหน้า เพื่อทำการฟอกเงินที่ได้จากธุรกิจสีเทาของตน

แรงงานชาวเมียนมา ชาวโมร็อกโก และชาติอื่น ๆ ให้การไปในทิศทางเดียวกันว่ากลุ่มทุนจีนเป็นผู้ดำเนินการก่ออาชญากรรมออนไลน์ ทั้งการจัดหาแรงงานและการสนับทุนด้านการเงิน โดยกลุ่มทุนจีนสีเทาเหล่านี้มีความสัมพันธ์ที่ดีกับเจ้าที่รัฐในไทยและลาว รวมถึงยังมีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้นำกองกำลังชาติพันธ์ุในเมียนมา จึงเปิดทางให้กลุ่มทุนจีนสีเทาเหล่านี้สามารถดำเนินการหลอกลวงออนไลน์ได้อย่างสะดวก และยังอาศัยการจัดตั้งธุรกิจที่อ้างว่าเป็นธุรกิจท่องเที่ยว เพื่อใช้ในการฟอกเงินที่ได้มาจากการก่ออาชญากรรมออนไลน์  

แรกเริ่มกลุ่มทุนจีนเหล่านี้อาศัยรายได้จากการเปิดคาสิโนและการพนันออนไลน์ แต่เหตุที่กลุ่มทุนจีนเหล่านี้เลือกดำเนินกิจกรรมหลอกลวงออนไลน์ควบคู่ไปด้วย ศาสตราจารย์ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี ให้เหตุผลว่า รายได้ของกลุ่มทุนจีนสีเทาจากคาสิโนและพนันออนไลน์ลดลง ส่งผลให้กลุ่มทุนจีนสีเทาหันมาดำเนินกิจการหลอกหลวงเงินแทน 

ทางด้านของรังสิมันต์ โรม สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้ตั้งกระทู้ตั้งข้อสังเกตว่า แก๊งทุนจีนในเมืองชเวโก๊กโก่อาศัยช่องทางการลักลอบนำแรงงานผ่านเข้าทางประเทศไทยผ่านชายแดนอำเภอแม่สอดเข้าสู่เมืองชเวโก๊กโก่ และยังใช้ทรัพยากรจากประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นน้ำประปา ไฟฟ้า และสัญญาโทรศัพท์/อินเทอร์เน็ตเพื่อใช้ในการก่ออาชญากรรมออนไลน์อย่างคอลเซ็นเตอร์ เพื่อเข้ามาหลอกลวงเงินจากคนไทยและต่างชาติ 

‘เสอจื้อเจียง’ คือนายทุนจีนสีเทาที่ถูกพูดถึงอย่างมาก ในฐานะเจ้าพ่ออาชญากรรมออนไลน์ เขาเริ่มต้นลงทุนเปิดคาสิโนในประเทศกัมพูชาก่อนจะย้ายมาตั้งธุรกิจสีเทาของตนในเมืองชเวโก๊กโก่ ผ่านการจัดตั้งบริษัท ย่าไท่ อินเตอร์เนชันแนล โฮลดิ้ง กรุ๊ป (Yatai IHG)  โดยอ้างว่าเข้ามาพัฒนาพื้นที่ภายใต้ชื่อ KK Park

อาคารหลายแห่งในเมืองชเวโก๊กโก่ที่จดทะเบียนภายใต้บริษัทย่าไท่ถูกเรียกว่า ‘จ้าเพี่ยน’ ที่ภาษาจีนแปลว่าหลอกลวง แรงงานของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ให้สัมภาษณ์กับทางบีบีซีไทยว่า อาคารหลายแห่งมีเจ้าของเป็นคนจีน ชั้น 2-3 จะถูกเปิดเป็นคาสิโน ส่วนชั้นที่เหลือจะใช้เป็นพื้นที่ทำงานของแรงงานเพื่อก่ออาชญากรรมออนไลน์ในรูปแบบต่าง ๆ

เสอจื้อเจียงถูกจับตามองจากหลายประเทศจากชื่อเสียงจากการมีส่วนเกี่ยวข้องในการก่ออาชญากรรมออนไลน์และการค้ามนุษย์ กระทั่งทางการจีนได้ตั้งข้อกล่าวหาการหลอกหลวงทางอินเทอร์เน็ตและการค้ามนุษย์ จีนได้ประสานกับทางการไทยให้ส่งตัวนายเสอจื้อเจียงกลับให้ทางการจีน เนื่องจากเขาได้ถูกจับกุมในประเทศไทย มีความเป็นไปได้ว่านายเสอจื้อเจียงจะมีความสัมพันธ์กับผู้มีอำนาจบางกลุ่มในประเทศไทย เนื่องจากเขาสามารถเข้านอกออกในประเทศไทยอย่างสะดวกมาโดยตลอด

กลุ่มทุนจีนสีเทามีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้นำประเทศและผู้นำกองกำลังชาติพันธุ์ในเมียนมา เห็นได้จากการที่กลุ่มทุนจีนสีเทายังคงก่ออาชญากรรมออนไลน์อย่างต่อเนื่อง แม้พื้นที่เมืองเมียวดีและเมืองชเวโก๊กโก่อันเป็นที่ตั้งของการก่ออาชญากรรมจะกลายเป็นพื้นที่สู้รบระหว่างรัฐบาลกลางเมียนมากับกลุ่มกองกำลัง KNA หรือกลุ่ม BGF เดิมที่เปลี่ยนจุดยืนมาอยู่ตรงข้ามกับรัฐบาลกลาง โดยเจสัน ทาวเวอร์ ผู้อำนวยการฝ่ายเมียนมาจากสถาบันสันติภาพแห่งสหรัฐอเมริกา (USIP) ให้สัมภาษณ์กับทางบีบีซีไทยว่า ผลกระทบจากความขัดแย้งในเมียวดีต่อศูนย์กลางแก๊งอาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้มีน้อยมาก จนแทบไม่เห็นการหยุดชะงักลงของกิจกรรมอาชญากรรมภายในเมืองเหล่านี้

ผลประโยชน์ที่กลุ่มทุนจีนสีเทาแบ่งสรรให้กับทั้งผู้นำในรัฐบาลกลางเมียนมาและผู้นำกองกำลัง KNA (BGF เดิม) อาจสูงถึง 1 หมื่นล้านบาทต่อปี โดยทางสถาบันสันติภาพแห่งสหรัฐอเมริกาประเมินว่ารัฐบาลกลางเมียนมาอาจได้เงินจากกลุ่มทุนจีนสีเทาสูงกว่า 6 พันล้านบาท และผู้นำกองกำลัง KNA อาจได้รับเงินกว่า 1 พันล้านบาทเช่นกัน ส่งผลกลุ่มทุนจีนสีเทาสามารถดำเนินการก่ออาชญากรรมออนไลน์ได้อย่างสะดวกภายใต้การสู้รบระหว่างรัฐบาลกลางเมียนมากับกลุ่มชาติพันธุ์ติดอาวุธในเมืองเมียวดี/ชเวโก๊กโก่

นอกจากนั้นยังมีกลุ่มกองกำลัง DKBA ที่แยกตัวออกมาจากกองกำลัง KNA กำลังเข้าร่วมกับนักลงทุนจีน ซึ่งย้ายฐานการลงทุนจากสีหนุวิลล์ ร่วมกันก่อตั้งเมืองใหม่ชื่อว่าไท่จาง ซึ่งตั้งอยู่ตรงข้ามอำเภอพบพระ จังหวัดตากของประเทศไทย มีการสันนิษฐานว่าเมืองดังกล่าวได้กลายเป็นแหล่งดึงดูดเงินลงทุนของกลุ่มอาชญากรจีนเทาในช่วงปลายปี 2566 ที่ผ่านมา

แม้จะมีความพยายามในการสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศไทย จีน ลาว และเมียนมาในการปราบปรามแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ในพื้นที่ชายแดนระหว่างทั้ง 4 ประเทศ แต่ส่วนใหญ่จะเป็นการจับแรงงานระดับปฏิบัติการเท่านั้น สำนักข่าว  Khit Thit Media ของประเทศเมียนมารายงานว่า ยังมีการดำเนินกิจการผิดกฎหมายในเมียวดีและชเวโก๊กโก่อย่างต่อเนื่อง การปราบปรามแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ก็ดำเนินไปอย่างไม่จริงจังมากนัก 

รายงานจากสถาบันสันติภาพแห่งสหรัฐอเมริกาและบีบีซีไทยสอดคล้องกับรายงานจากสำนักข่าว Khit Thit Media ว่าการก่ออาชญกรรมออนไลน์ในประเทศเมียนมายังดำเนินการอยู่ แม้อยู่ท่ามกลางสงครามการเมืองในเมียนมา และการปราบรามจากทั้งไทย จีน ลาว และเมียนมา 

ประเทศลาวก็เริ่มปรากฏการปราบปรามแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ในช่วง 1 ปีที่ผ่านมา ทั้งการร่วมมือกับทางการไทยประกาศให้การหลอกลวงออนไลน์เป็นอาชญากรรมที่ต้องถูกปราบปราม แต่รายงานจาก Frontier Myanmar ได้เปิดเผยว่าเขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมทองคำในลาวกลายเป็นแหล่งใช้แรงงานผู้อพยพชาวเมียนมา เพื่อก่ออาชญากรรมออนไลน์ไม่ต่างกับที่เกิดขึ้นในเมืองชเวโก๊กโก่

ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จึงกลายเป็นพื้นที่ของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ในสายตาโลกปัจจุบัน โดยเฉพาะพื้นที่ชายแดนซึ่งมีทั้งความซับซ้อนและช่องว่าง ประกอบกับความสัมพันธ์ระหว่างผู้นำของประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้กับกลุ่มทุนจีนสีเทา ยิ่งตอกย้ำการเป็นพื้นที่ของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ให้แก่สายตาชาวโลกได้จับจ้อง 

ไทยจะเดินไปอย่างไร ภายใต้เงาอาชญากรรมและสถานการณ์การเมืองระหว่างประเทศเช่นนี้ 

หันกลับมามองที่ประเทศไทย ความพยายามในการแก้ไขปัญหาจากอาชญากรรมออนไลน์มีอยู่หลายระดับ ตั้งแต่การประชาสัมพันธ์ไม่โอนของภาครัฐ หรือการพยายามออกมาตรการต่าง ๆ โดยธนาคารทั้งการให้สแกนได้หรือใช้บัตรประชาชนเพื่อยืนยันตัวตนในการโอนเงิน เพื่อป้องการโอนย้ายเงินจากการหลอกลวงออกสู่ต่างประเทศ  

ในส่วนความร่วมมือระหว่างประเทศ มีการแถลงการณ์ร่วมกับประเทศจีน ลาว และเมียนมาเพื่อให้มีการปราบปรามการก่ออาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้ แต่ทางปฏิบัติหลายครั้งเป็นการจับกุมแรงงานในระดับปฏิบัติการเป็นส่วนใหญ่ พร้อมกันนี้ประเทศไทยยังถูกตั้งคำถามจากทั้งจีนและนานาชาติ ถึงเหตุการณ์ที่ไทยล่าช้าในการส่งนายทุนจีนสีเทาที่ถูกจับกุมกลับไปรับโทษในประเทศจีน ซ้ำแหล่งข่าวหลายแหล่งต่างระบุว่านายทุนจีนสีเทาเหล่านี้มีความเชื่อมโยงกับผู้นำในหลายหน่วยงานภาครัฐของประเทศไทย  

ล่าสุดวันที่ 14-17 สิงหาคมที่ผ่านมา หวังอี้ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศ ซึ่งถือว่าเป็นผู้นำเบอร์สองของประเทศจีน ร่วมประชุมกับตัวแทนของประเทศไทย ลาว และเมียนมา โดยหัวข้อหนึ่งของการพบประชุมคือการปราบปรามแก๊งอาชญากรรมออนไลน์ อันถือว่าเป็นอาชญากรรมข้ามชาติ แต่รองศาสตราจารย์วาสนา วงศ์สุรวัฒน์ ได้ให้ความเห็นในท่วงทำนองที่มีความกังวลต่อท่าทีของประเทศจีนต่อการต่างประเทศของจีนในประเด็นสถานการณ์การเมืองในเมียนมา โดยประเทศจีนอาจกดดันให้ประเทศสนับสนุนการเลือกตั้งที่จัดโดยรัฐบาลกลางของเมียนมา ซึ่งมีความเป็นไปได้ว่าจะเป็นการสร้างความชอบธรรมในการจัดการเลือกตั้งที่อาจจัดอย่างไม่เป็นธรรม และยังอาจทำให้ผู้นำรัฐบาลเมียนมาไม่ต้องรับผิดชอบต่อความรุนแรงที่ก่อขึ้นกับประชาชนที่ต่อต้านรัฐบาล การเดินทางเข้าร่วมประชุมกับของหวังอี้ในคราวนี้ จึงอาจไม่นำไปสู่การสร้างความร่วมมือเพื่อปราบปรามอาชญากรรมออนไลน์อย่างเป็นรูปธรรม เนื่องจากแฝงมาด้วยการกดดันให้ประเทศไทยและลาวสนับสนุนความชอบธรรมให้แก่รัฐบาลกลางเมียนมา ในการจัดการเลือกตั้งที่ไม่ชอบธรรมและการใช้ความรุนแรงภายในประเทศ 

 การดำเนินนโยบายปราบปรามอาชญากรรมออนไลน์ของประเทศไทยจึงเผชิญกับความท้าทายอย่างสูง จากทั้งการก่ออาชญากรรมออนไลน์ที่เกิดขึ้นอย่างหนักหน่วง และบริบทของการเมืองระหว่างประเทศที่กำลังดำเนินอยู่ ณ ขณะนี้   แม้จะมีความท้าทายในด้านนโยบายต่างประเทศ แต่ความร่วมมือระหว่างประเทศยังถือเป็นเรื่องจำเป็น และประเทศจำเป็นต้องสร้างความร่วมมืออย่างจริงจังที่สุดเท่าที่จะทำได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการร่วมมือกันในพื้นที่ชายแดน

ในฐานะผู้เขียน ผมไม่อาจนำเสนอคำตอบที่ชัดเจนและเป็นรูปธรรมได้ในทันที แต่อาจมีข้อเสนอแนะบางอย่างได้ อาทิ  

1.การจับกุมผู้ที่เปิดบัญชีม้าให้เป็นแหล่งถ่ายโอนเงินของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์อย่างจริงจัง  

2.การตัดท่อน้ำเลี้ยงและยึดทรัพย์ของกลุ่มทุนจีนในประเทศไทยเพื่อบีบให้แขนขาพวกเขาอ่อนแรงลง  

3.ตรวจสอบความเชื่อมโยงระหว่างกลุ่มทุนจีนสีเทากับผู้นำในหน่วยงานต่าง ๆ ของไทยอย่างจริงจัง เพื่อปิดช่องทางการใช้ความสัมพันธ์ที่อาจเอื้อให้เกิดการก่ออาชญากรรมต่อไปหรือเปิดช่องให้มีการหลบหนี

อย่างไรก็ตาม อีกหนึ่งความท้าทายที่ผมมองว่าเป็นความท้าทายอันดับหนึ่งที่ประเทศไทยอาจต้องใช้ความรอบครอบในการพิจารณา คือท่าทีและความร่วมมือของประเทศไทยที่มีต่อจีน ซึ่งความร่วมมือเพื่อปราบปรามอาชญากรรมออนไลน์อาจต้องดำเนินไปอย่างระมัดวัง ไม่ให้ถูกกดดันหรือแฝงฝังเงื่อนไขอื่น ๆ อาทิ การสนับสนุนรัฐบาลกลางของเมียนมา เป็นต้น นอกจากนี้หลายพื้นที่ที่นักลงทุนชาวจีนเข้ามาลงทุนก็มาจากนโยบายของรัฐบาลจีนเสียเอง เราอาจต้องเรียกร้องความรับผิดชอบบางอย่างจากนโยบายที่ผลักดันให้ทุนจีนสีเทาเข้ามามีบทบาทในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงอาจเรียกร้องให้ทางการจีนมีการพิจารณานโยบายดังกล่าวด้วยซ้ำ  

การสร้างความร่วมมือกับชาติอื่น ๆ นอกเหนือจากจีนและประเทศในภูมิภาคอาเซียนก็อาจเป็นอีกหนึ่งเครื่องที่สำคัญ เพื่อสร้างแรงกดดันในการก่ออาชญากรรม และเพิ่มแรงกดดันให้กับประเทศอันเป็นแหล่งกบดานของแก๊งอาชญากรรมออนไลน์เหล่านี้อีกทางหนึ่งด้วย

อ้างอิง 

• Myanmar border militia emerges as nexus in regional scam network – https://www.rfa.org/english/news/myanmar/myanmar-border-scam-06132024015620.html 
• Tackling the scammers on the border – https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/2822813/tackling-the-scammers-on-the-border 
• Chinese scammers in Myanmar move trafficking victims to casino in rebel territory – https://www.benarnews.org/english/news/thai/chinese-scam-operations-casinos-myanmar-thai-border-03252024174733.html 
• How Do Crypto Flows Finance Slavery? The Economics of Pig Butchering – https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4742235  
• ‘Like slaves’: Myanmar workers trafficked to Laos scam hub – https://www.frontiermyanmar.net/en/like-slaves-myanmar-workers-trafficked-to-laos-scam-hub/  
• เมียวดี-ชเวโก๊กโก่ เมืองทุนจีนสีเทา? | กันต์ เอี่ยมอินทรา – https://www.bangkokbiznews.com/world/1121824 
• BGF เผยแพร่ประกาศไล่จีนเทาออกจากเมียวดีภายใน 6 เดือน – https://thestandard.co/bgf-expels-chinese-aliens-from-myanmar-in-6-months/ 
• ชีวิตของสแกมเมอร์ชาวเมียนมาใน “ชเวโก๊กโก่” เมืองใหม่ทุนจีนติด อ.แม่สอด จ.ตาก – https://www.bbc.com/thai/articles/cn0dk6x053po 
• ทำไมเมืองสแกมเมอร์ทุนจีนในเมียวดี ยังปลอดภัยท่ามกลางไฟสงคราม – https://www.bbc.com/thai/articles/c88zgg4jlp6o  
• ชะตากรรมเมืองสแกมเมอร์ทุนจีนติด อ.แม่สอด หลัง “กะเหรี่ยงบีจีเอฟ” แปรพักตร์จากรัฐบาลเมียนมา – https://www.bbc.com/thai/articles/cpd3x0v9lkjo 
• เปิดหมู่บ้านหรูและคอนโดมีเนียม 100 ล้านบาทของทุนจีนสีเทาในเครือข่าย “ตู้ห่าว” – https://www.bbc.com/thai/articles/ck54y9n19djo  
• แก๊งค้ายาจีนในเมียนมาร์ส่งเหยื่อค้ามนุษย์ไปยังคาสิโนในเขตกบฏ – https://www.benarnews.org/english/news/thai/chinese-scam-operations-casinos-myanmar-thai-border-03252024174733.html 
• “อาเซียน” เหยื่อชิ้นใหญ่ “ทุนจีนสีเทา” จ้องฮุบ ? – https://www.thaipbs.or.th/program/BackToBasics/watch/eMnPOP 
• ไทย-ลาวจับมือปราบแก๊งคอลเซ็นเตอร์คิงส์โรมัน ตั้งคณะทำงานร่วม-ส่งตัวผู้ร้ายข้ามแดน – https://transbordernews.in.th/home/?p=39539  
• หวังอี้เยือนพม่าไทย 14-17 สค. เจอมินอ่องหล่ายแล้วแต่ไม่มีรัฐบาลไทยให้เจอ สาธุ – https://www.youtube.com/watch?v=Z7DUR0EuVC0 
• ไทยดันปราบคอลเซนเตอร์ หวัง อี้ ย้ำอาเซียนไร้เมียนมาไม่ได้ l TNN World Today – https://www.youtube.com/watch?v=BzUAjju1BlU 
• มุมมองของ ศ.ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี ต่อแหล่งอาชญากรรมโลก ชเวโก๊กโก่-KK Park – https://transbordernews.in.th/home/?p=37222 
• ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี: ทุนจีนสีเทา เมื่อรัฐกลับกลายเป็นนายหน้า และพ่อค้าเป็นอาชญากรข้ามชาติ – https://waymagazine.org/interview-pinkaew-laungaramsri-chinese-shady-businesses/  
• กลุ่มติดอาวุธชายแดนเมียนมา เป็นศูนย์กลางเครือข่ายหลอกลวงระดับภูมิภาค – https://www.benarnews.org/thai/news/th-mn-my-regional-scam-network-06132024164256.html 
• เจ้าพ่ออาชญากรรมออนไลน์ ‘เสอจื้อเจียง’ บอสใหญ่ที่จีนต้องการแต่ไทยยังไม่ส่งตัวให้ – https://www.thebetter.co.th/news/world/8466 
• “โรม” สงสัย “เมียวดี” ใช้ไฟ-เน็ตฝั่งไทย ตั้งแก๊งคอลเซ็นเตอร์ข้ามชาติ – https://www.pptvhd36.com/news/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87/220954  
• เมียวดี-ชเวโก๊กโก่ เมืองทุนจีนสีเทา? | กันต์ เอี่ยมอินทรา – https://www.bangkokbiznews.com/world/1121824#google_vignette 
• สำรวจสถานะกองกำลังว้า: จากนักล่าหัวมนุษย์สู่ราชายาเสพติดของภูมิภาค – https://thaipublica.org/2023/06/srinaka-united-wa-state-party-3-06-2556/  
• ตร.ตัดวงจรแก๊งลากสายเน็ตข้ามแดนให้คอลเซ็นเตอร์-พนันออนไลน์ – https://www.thaipbs.or.th/news/content/338666 
• การบริหารจดการด้านความมั่นคงพื้นที่ชายแดนของประเทศไทย – https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_dl_link.php?nid=53901&filename=house2558_2 
• ‘จีน-เมียนมา-ลาว-ไทย’ ส่งสัญญาณเอาจริง! … ปราบปราม ‘จีนเทา’ – https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_dl_link.php?nid=53901&filename=house2558_2 

จากกรณีที่เกิดขึ้นที่มีการพูดถึงเป็นวงกว้างในชุมชนดนตรีจังหวัดเชียงใหม่ในประเด็นที่มีการฉกฉวยไอเดียของงาน High HO Chiang Mai เทศกาลดนตรีต้องการให้เชียงใหม่เป็นไฮตลอดทั้งปีโดยมีการพูดถึงงานมหกรรม HOP Chiangmai Art and Music Festival ที่จัดขึ้นโดย ททท.สำนักงานเชียงใหม่ – TAT Chiang Mai ที่จะมีการจัดงานในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน 

ที่ล่าสุดมีการประกาศบอยคอตงาน HOP Chiangmai Art and Music Festival จากผู้คนแวดวงดนตรี อาทิ Paul Swann ผู้จัดการวง Solitude Is Bliss และผู้ก่อตั้ง Pollinate Records โดย Paul เผยว่า ททท. ขโมยแนวคิดของ ชา-สุพิชา เทศดรุณ จากกลุ่ม Chiang Mai Original ที่จัดเทศกาลดนตรีที่จะช่วยเหลือนักดนตรีและ Music venue รวมถึงผู้ประกอบการในท้องถิ่นในช่วงโลว์ซีซั่น 

รายชื่อศิลปินงาน High HO Chiangmai

ทั้งนี้ Paul ยังเผยอีกว่า สุพิชาได้ส่งใบสมัครขอรับการสนับสนุน 500,000 บาท แต่ไม่ได้รับการตอบรับ และยังทราบว่ามีทีมอื่นที่ได้รับเงินสนับสนุนจาก ททท. ถึง 30,000,000 บาท ในการจัดมหกรรมดนตรีในรูปแบบที่คล้ายคลึงกัน รวมไปถึงมหกรรมดังกล่าวยังให้เงินแก่ศิลปินท้องถิ่นที่เข้าร่วมเล่นในงานเพียง วงละ 4,000 บาท แต่กลับจ่ายเรทราคาปกติแก่ศิลปินจากกรุงเทพฯ  ซึ่งตรงกับที่ สุเมธ ยอดแก้ว ผู้บริหารค่ายเพลง Minimal Record โพสต์ว่าศิลปินค่ายของตนได้รับค่าจ้างในงาน เพียง 4,000 บาท 

นอกจากนี้ Paul ยังเชิญชวนผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในแวดวงดนตรีบอยคอตงานมหกรรมดังกล่าวพร้อมกันนี้ยังมีอีกหลายคนที่ออกมาโพสต์แสดงความคิดเห็น เช่น สิโมนา มีสายญาติ หุ้นส่วนร้าน Thapae East ที่แสดงจุดยืนไม่สนับสนุน รวมถึง เฟนเดอร์-ธนพล จูมคำมูล สมาชิกวง Solitude is Bliss และศิลปินเดี่ยวในนาม View From the Bus Tour กับจุดยืนบอยคอตเช่นกัน

การฉกฉวยไอเดียในกรณีนี้ ยังมีการตั้งคำถามกับงบประมาณกว่า 30 ล้านบาทที่ยังดูคลุมเครือ ในขณะที่งานดังกล่าวต้องการจะสนับสนุนดนตรีในท้องถิ่นแต่หากมาดูวิธีการจัดงานหรือรูปแบบการจัดงานนั้นคับคล้ายคับคลาว่าเป็นวิธีคิดจากส่วนกลาง

เปิดที่มา HOP มหกรรมดนตรีกระตุ้นการเดินท่องเที่ยวเชียงใหม่

งานมหกรรม HOP Chiangmai Art and Music Festival มีกำหนดจัดงานตั้งแต่วันที่ 20-29 กันยายน 2567 มีศิลปินเข้าร่วม 500 ชีวิต และ 70 วงที่ร่วมแสดงในทั้งหมด 3 เวที 3 สไตล์ ได้แก่ 1.Pop Stage ที่มีการแสดงดนตรีกระแสหลักระดับประเทศทุกแนวเพลง อาทิ บุรินทร์, ตู่ ภพธร, เจนนิเฟอร์ คิ้ม, คาราบาว, The Toys,  นุนิว, Season Five และ Mean 2.Classic Stage ศิลปินต้นตำรับเชียงใหม่ อาทิ  ลานนา คัมมินส์, Yented, ไม้เมือง 3.Hopping Stage เวทีรถบัสเคลื่อนที่ที่เดินทางไปหลายพื้นที่ อาทิ เขียนไขและวานิช, Whal and Dolph, สมปอง, และ Thanakon  โดยจัดแสดงทั้งหมด 3 ที่ ได้แก่ ลานท่าแพและไนท์บาซ่า, ขัวเหล็กและหอพิพิธภัณฑ์พื้นถิ่นล้านนา

โดยมหกรรม HOP อยู่ภายใต้โครงการ ‘มหกรรมเสน่ห์ไทย’ เป็นโครงการของ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ที่ต้องการกระตุ้นการเดินทางท่องเที่ยวในช่วงเดือนกันยายน 2567 ผ่านการจัด Event Marketing ครอบคลุมทั้งด้านดนตรี กีฬา ศิลปะ และวัฒนธรรมของประเทศไทยหลากหลายรูปแบบนำเสนอผ่านนวัตกรรมความสร้างสรรค์ ใน 5 ภูมิภาคทั่วประเทศ และสร้างแรงจูงใจให้เกิดการเดินทางท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทย และชาวต่างชาติไปยังภูมิภาคต่าง ๆ นำไปสู่การขยายวันพักและเพิ่มค่าใช้จ่ายทางการท่องเที่ยว สร้างรายได้ให้กับชุมชนท้องถิ่น

เมื่อวันที่ 6 สิงหาคม 2567 เสริมศักดิ์ พงษ์พานิช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา เผยว่า ครม.มีมติเห็นชอบจัดสรรงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2567 งบกลางรายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น ให้แก่กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา โดยรวมถึง 2 โครงการของ ททท. วงเงินงบประมาณจำนวน 433 ล้านบาท เพื่อดำเนินมาตรการกระตุ้นการท่องเที่ยวระยะเร่งด่วน (Quick Win) ส่งเสริมการฟื้นตัวของภาคการท่องเที่ยว ตลอดจนกระตุ้นเศรษฐกิจภายในประเทศ โดยโครงการ มหกรรมเสน่ห์ไทย ก็อยู่ในแผนดังกล่าว

ทั้งนี้งานที่อยู่ภายใต้ ‘มหกรรมเสน่ห์ไทย’ มีทั้งหมด 5 งาน ได้แก่ 1.งาน HOP Chiangmai Art and Music Festival จังหวัดเชียงใหม่ 2.งานเสน่ห์เมืองนคร : Khanom Mindfulness Territory จังหวัดนครศรีธรรมราช 3.กิจกรรมมหกรรมสายน้ำแห่งกาญจน์เวลา (The River of Time) จังหวัดกาญจนบุรี 4.งานเสน่ห์อีสานม่วนซื่น ณ ขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น และ 5.เทศกาลดนตรี Chonburi International Music Festival in the Rain จังหวัดชลบุรี 

จากการสืบค้นจากประกาศการจัดซื้อจัดจ้างของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) งบประมาณในการจัด มหกรรมเสน่ห์ไทย ทั้งหมด 5 กิจกรรม จะใช้งบประมาณกว่า 177,980,000 บาท และหากมาดูที่งานมหกรรม HOP Chiangmai Art and Music Festival มีการประกาศแผนจัดซื้อจัดจ้างในวันที่ 9 สิงหาคม 2567 ในราคา 31,199,300 บาท และมีการประกาศราคากลางแบบเฉพาะเจาะจง ในวันที่ 20 สิงหาคม 2567 ในราคา 31,000,000 บาท ก่อนจะมีการประกาศผู้ชนะการเสนอราคาจ้างจัดงาน ในวันที่ 4 กันยายน 2567 โดยผู้ที่ได้รับการคัดเลือก ได้แก่ บริษัท ม้อบสะเตอร์ จำกัด โดยเสนอราคา เป็นเงินทั้งสิ้น 30,980,000 บาท รวมภาษีมูลค่าเพิ่มและภาษีอื่น ค่าขนส่ง ค่าจดทะเบียน และค่าใช้จ่ายอื่น ๆ

ประเด็นดังกล่าวที่ทำให้เกิดการตั้งคำถามว่ากลุ่มคนดนตรีและประชาชนในพื้นที่ที่เป็นผู้เสียภาษีรวมไปถึงเป็นผู้ที่มีส่วนได้เสียได้รับประโยชน์จากการจัดกิจกรรมในครั้งนี้มากน้อยเพียงใด และการเข้าถึงข้อมูลและตรวจสอบงบประมาณของรัฐ รวมไปถึงจะมีส่วนร่วมในการเป็นส่วนหนึ่งในการพิจารณางบประมาณท้องถิ่นได้จริงหรือไม่ เพราะสุดท้ายงบประมาณก็ตกไปยังองค์กรส่วนกลางอย่าง ททท.ในการจัดการอยู่ดี

หากย้อนดูมหกรรมเสน่ห์ไทยที่เน้นการ “กระตุ้นการเดินทางท่องเที่ยว” ที่ส่อยห้อยอยู่ในวัตถุประสงค์นั้นอาจจะเป็นแค่คำที่มีไว้เพียงวัดจำนวนคนและฐานเศรษฐกิจของเชียงใหม่เพียงเท่านั้น หากมามองงบประมาณที่ถูกจัดสรรนั้นจะเห็นว่าไม่เคยตกถึงคนที่อาศัยอยู่ในท้องถิ่่นหรือหากตกก็ได้รับเพียงน้อยนิดเห็นได้จากที่มีศิลปินท้องถิ่นได้รับเงินเพียง 4,000 บาทต่อ 1 วง จากงบประมาณถึง 30 ล้านบาท 

***หากลองคิดดูเล่น ๆ 4,000 บาท ที่เป็นงบสำหรับศิลปินในท้องถิ่น หากนำมาหารกับ 30,000,000 บาท (30,000,000*4,000) จะพบว่าสามารถจ้างงานศิลปินท้องถิ่นได้ถึง 7,500 วง ซึ่งสามารถจัดงาน ซึ่งหากนับตามวงที่เล่นในงาน HOP สามารถนับคร่าว ๆ ได้วันละ 15 วง (เนื่องจากจำนวนวงที่เล่นต่อวันไม่เท่ากัน) จะสามารถเล่นวงท้องถิ่นในเรทราคา 4,000 วันละ 15 วง ได้ทั้งหมด 500 วัน (นี่เป็นการคำนวนที่ยังไม่ได้รวมค่าใช้จ่ายอื่น ๆ)  

การที่มีศิลปินที่มีชื่อเสียงระดับประเทศ มี Engagement เยอะอาจจะเป็นสิ่งที่ดึงดูดผู้คนให้มารับชมได้ก็จริง แต่หากย้อนดูศิลปินท้องถิ่นที่ต้องดิ้นรนเพื่อหาพื้นที่ในการแสดงผลงานและเงินในการเลี้ยงชีพกลับไม่มีการสนับสนุนของรัฐเท่าที่ควร ต้องแสวงหาทรัพยากรในการพัฒนาไอเดียด้วยตนเอง อาทิ My Home Town Project ที่มุ่งให้เห็นความสำคัญของการกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่นที่มีการระดมทุนให้ศิลปินสามารถใช้ชีวิตในท้องถิ่นของตนได้อย่างมีคุณภาพ

คำตอบของปัญหานี้อาจจะต้องมองไปถึงการจัดการงบประมาณที่มาจากหน่วยงานส่วนกลาง การกระจายอำนาจในการจัดการอาจจะเป็นการแก้ไขปัญหาที่เป็นอยู่ เพื่อให้ท้องถิ่นที่มีความใกล้ชิดและเข้าใจถึงเงื่อนไขของมิติของเมือง ๆ หนึ่งในการจัดการปัญหารวมไปถึงการจัดกิจกรรมที่ยึดโยงกับศิลปินในท้องที่นั้นอาจจะเป็นส่วนช่วยให้รัฐกับประชาชนนั้นไม่ห่างกันไปมากกว่านี้

“การทำงานของรัฐในปัจจุบันเป็นการทำงานแบบ Top down เราจัดสรรมาอย่างงี้ให้คุณก็ดูไป แต่จริง ๆ ถ้าบอกว่าอยากให้มี Soft Power มีพลังจากตัวเมือง แปลว่าคุณต้องทำ Bottom Up เราก็ต้องมาคุยกับคนที่อยู่ข้างล่างว่าทำอะไรอยู่ เราจะเอาอะไรมาขาย เพื่อดึงคนข้างนอกมาเที่ยว ถ้าจะทำเรื่องท่องเที่ยวจริงก็ต้องทำให้เมืองมันเจ๋งเพื่อดึงนักท่องเที่ยวที่อื่นจริง ๆ เพื่อมาดูที่นี่ เพื่อดูว่าตรงนี้มันมีอะไรดีบ้าง ไม่ใช่เป็นไอเดียที่มาจากกรุงเทพฯ” สุวิชา ให้สัมภาษณ์ใน Lanner Joy “ไฮโฮะเชียงใหม่” ฤดูนี้บ่มีเหงา ดนตรีจะเปลี่ยนเมือง

เรื่อง: ปองภพ ดั่นสมานฉันท์ชัย

หลังการยุบพรรคก้าวไกลเมื่อเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา​ ส่งผล​ให้นายปดิพัทธ์ สันติภาดา หนึ่งในกรรมการบริหารพรรคก้าวไกลและสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดพิษณุโลก เขต 1 ต้องถูกตัดสิทธิ์ทางการเมือง จึงเป็นเหตุให้ต้องมีการเลือกตั้งซ่อมขึ้นเพื่อหา สส. พิษณุโลก เขต 1 ​เสียใหม่

การเลือกตั้งซ่อมจะจัดขึ้น​ในวันอาทิตย์ที่ 15​ กันยายน​นี้​ เป็นการแข่งขันระหว่างผู้สมัคร​จาก​ 2​ พรรคการเมือง​ และ​ 2​ ขั้วการเมือง​ ​​ได้แก่​ เบอร์​ 1​ โฟล์ค​ ณฐชนน ชนะบูรณาศักดิ์ ตัวแทนจากพรรคประชาชน​ และเบอร์ 2​ บู้​ จเด็ศ จันทรา​ ตัวแทนจากพรรคเพื่อไทย ซึ่งการเลือกตั้งซ่อม​ครั้งนี้​ได้รับการจับตามองจากสังคมอย่างมาก เพราะถือได้ว่าเป็นสนามประลองกำลังระหว่างพรรครัฐบาลกับพรรคฝ่ายค้านอย่างตรงไปตงมาที่สุดครั้งหนึ่ง​ หลังเหตุการณ์ผลิกขั้วทางการเมืองหลังการเลือกตั้งเมื่อปี 2566 ที่ผ่านมา​

วันนี้ผมอยากพาผู้อ่านทุกคนมาสำรว​จ​ 5​ เหตุผลที่ทำไมเราถึงควรจับตามองการเลือกตั้งซ่อมที่พิษณุโลก​ เขต​ 1​ ที่กำลังจะมาถึงในวันพรุ่งนี้​

1.เป็นการแข่งขันระหว่างฝ่ายค้านกับรัฐบาลอย่างแท้จริง

เงื่อนไขหนึ่งที่สื่อมวลชนหลายสำนักให้ความสนใจการเลือกตั้งซ่อมในจังหวัดพิษณุโลกครั้งนี้คือ เป็นสนามการแข่งขันระหว่างพรรครัฐบาลกับพรรคฝ่ายค้านอย่างแท้จริง เนื่องจากพรรคฝ่ายค้านที่นำโดยพรรคประชาชนส่งตัวแทนอย่าง โฟล์ค​ ณฐชนน อดีตผู้ช่วยของนายปดิพัทธ์ลงสมัคร ขณะที่ฝ่ายพรรครัฐบาลที่ประกอบด้วยหลายพรรคเลือกส่ง​ บู้​ จเด็ศ ผู้มีสายสัมพันธ์อันดีกับสมศักดิ์ เทพสุทิน ลงสมัครในนามพรรคเพื่อไทย ซึ่งเป็นพรรคเดียวจากขั้วรัฐบาลที่ส่งลงสมัครในครั้งนี้ ส่งผลการเลือกตั้งซ่อมในครั้งจะเป็นการวัดพลังทางการเมืองระหว่างพรรคแกนนำรัฐบาลและพรรคฝ่ายแกนนำค้านอย่างเลี่ยงไม่ได้

หากนำเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นรายรอบการเลือกตั้งซ่อมครั้งนี้ เราจะพบปัจจัยมากมายที่ทำให้การแข่งขั้นระหว่าง 2 พรรคมีความเป็นไปได้ที่อาจเป็นผลบวกแก่ทั้ง 2 ฝ่าย เหตุการณ์แรกคือการหยุบพรรคก้าวไกล ซึ่งอาจเป็นแรงหนุนให้โฟล์คในนามพรรคประชาชนจะได้รับคะแนนจากความโกรธและความเห็นใจจากผู้มีสิทธิ์เลือกตั้ง ขณะที่บู้อาจได้คะแนนเสริมจากการเป็นผู้สมัครที่มาจากพรรคแกนนำรัฐบาล พร้อมกับแรงสนับสนุนจากพรรคเพื่อไทย โดยเฉพาะแรงสนับสนุนจากนายสมศักดิ์ เทพสุทิน ที่เพิ่งมาเดินสายมาอ้อนขอคะแนนจากชาวพิษณุโลก เขต 1 ไปเมื่อวันที่ 13 กันยายนที่ผ่านมา

ข้อสังเกตหนึ่งที่น่าสนใจคือ แม้บู้จะมีข้อได้เปรียบจากการเป็นผู้สมัครของพรรคแกนนำรัฐบาล แต่โพลล่าสุดจากคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวรชี้ว่า โฟล์คมีความเป็นไปได้ที่จะชนะเลือกตั้งมากกว่า พร้อมกับแรงสนับสนุนจากพรรคเพื่อไทยก็ไม่ได้ส่งมาให้บู้มากนัก สังเกตเห็นได้จากไม่มีแกนนำเบอร์ใหญ่ของพรรคเดินทางมาช่วยหาเสียงแต่อย่างใด แตกต่างจากกรณีเลือกตั้งนายก อบจ. ประทุม ที่พรรคส่งตระกูลชินวัตรครบทุกคนลงพื้นที่ช่วยผู้สมัครของพรรคอย่างแข็งขัน

อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์ทางการเมืองหลายคนก็ยังชี้ชวนให้เราจับตามองการเลือกตั้งซ่อมครั้งนี้ เนื่องจากพวกเขาเชื่อว่ายังมีความไม่แน่นอนอยู่ ใช่ว่าโฟล์คจะลอยรำเข้าเส้นชัยอย่างง่ายแม้จะมีคะแนนนำก็ตาม

2.เป็นเขตยุทธศาสตร์ของภาคเหนือตอนล่าง

พิษณุโลกถือเป็นเขตยุทธศาสตร์ในการเลือกตั้งเขตสำคัญในภาคเหนือตอนล่าง เนื่องจากเป็นจังหวัดขนาดใหญ่ที่มีเขตการเลือกตั้งถึง 5 เขต และยังเป็นจังหวัดที่เปลี่ยนหน้า สส. บ่อยมาก ไม่มีใคร ตระกูลไหน หรือพรรคใดสามารถกวาดคะแนนเบ็ดเสร็จได้เลย ขณะที่จังหวัดรอบข้างหลายจังหวัดมีความแน่นอนทางเมืองมากกว่า กล่าวคือ สส. หลายคนจากจังหวัดรอบข้างต่างมีสายสัมพันธ์กับบ้านใหญ่ประจำจังหวัดทั้งสิ้น แม้จะเปลี่ยนพรรคสังกัดแต่ยังเป็น สส. หน้าเดิม ทำให้มีความแน่นอนในระดับหนึ่งที่สามารถจะอนุมานได้ว่า ใครจะเป็น สส. ของจังหวัดเหล่านี้

เมื่อสำรวจการเลือกตั้ง 2 ครั้งล่าสุดจะพบว่า จังหวัดพิษณุโลกเป็นจังหวัดที่มีความหลากหลายของ สส. และพรรคการเมือง​สูงมาก โดยแบ่งเป็นพรรคเพื่อไทยได้รับการเลือกตั้ง 2 เขต ก้าวไกล 2 เขต รวมไทยสร้างชาติ 1 เขต และจำนวน 3 คนจาก สส. เขตทั้งหมดเป็น สส. หน้าใหม่ที่ล้มแชมป์เก่าได้ จึงถือได้ว่าเป็นจังหวัดที่หากพรรคการเมืองต้องการชัยชนะในการเลือกตั้งก็จำเป็นต้องทุ่มทรัพยากรอย่างมากเพื่อเป็นผู้ชนะ

ฉะนั้น หากเปรียบเทียบกับจังหวัดอื่นในภาคเหนือตอนล่างแล้ว พิษณุโลกเป็นจังหวัดสำคัญที่พรรคการเมืองและผู้สมัครต้องทุ่มเททรัพยากรสูงมาก หากหวังว่าจะสามารถชนะการเลือกตั้งในจังหวัดนี้ได้ และหากสามารถกุ่มชัยชนะในจังหวัดนี้ได้ ยังอาจเป็นสมการสำคัญในการล่าคะแนนเสียงของพรรคการเมือง

3.เป็นเขตเลือกตั้งที่มีพลวัตรทางการเมืองสูง ยังไม่มีใครเป็นเจ้าของ

พิษณุโลกเขต​ 1​ นับได้ว่าเป็นพื้นที่ที่มีพลวัตรทางการเมืองที่สูงมากด้วยเช่นกัน พูดง่าย ๆ​ คือเป็นพื้นที่ที่ไม่สามารถบอกได้ชัดเจนว่า​ “ใครเป็นเจ้าของ” หรือ “จังหวัดนี้ยังไงก็เลือกพรรคนี้” เพราะหากเราย้อนกลับไปประมาณ 20​ ปีที่ผ่านมายังไม่พรรคใดหรือตระกูลการเมืองตระกูลใดสามารถ​ปักธงชัยยึดตำแหน่ง สส.​ ประจำของพิษณุโลกเขต​ 1​ มาอย่างต่อเนื่องได้เลย​

ในรอบ 20 ปีที่ผ่านมา นายวรงค์​ เดชกิจวิกรม จากพรรคประชาธิปปัตย์ เคยได้รับการรับเลือกต่อเนื่องถึง​ 3​ สมัย​ (พ.ศ.​2548,​​ 2550 และ 2554) แต่ต่อมาก็ต้องพ่ายให้กับนายปดิพัทธ์ สันติภาดา จากพรรคอนาคตใหม่เมื่อปี 2562 และนายปดิพัทธ์ได้รับการเลือกให้ดำรงตำแหน่งต่อในปี 2566 แต่ทั้งนายวรงค์และนายปดิพัทธ์ต่างก็ไม่ใช่นักการเมืองที่จะกล่าวอ้างได้ว่าเป็นเจ้าของพื้นที่ หรืออ้างตัวว่ามาจากตระกูลทางการเมืองใด ๆ เนื่องจากทั้งคู่ก็ต่างได้รับเลือกเป็น สส. ครั้งแรกในพื้นที่นี้ และทั้งคู่ต่างก็ไม่เคยผ่านตำแหน่งทางการเมืองอื่นเลยก่อนได้รับเลือกเป็น สส.

แม้รายรอบเขตเลือกตั้งนี้จะมีตระกูลการเมืองอยู่หลากหลายตระกูล ไม่ว่าจะเป็นตระกูลไกลฤกษ์จากพิษณุโลกเขต 2 หรือตระกูลเทพสุทินที่ยึดครองพื้นที่จังหวัดสุโขทัย กระทั่งตระกูลชามพูนทและตระกูลวิวัฒน์ 2 ตระกูลที่ปัจจุบันมีตำแหน่งเป็นนายกในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทั้ง 2 ตระกูลแม้จะส่งตัวแทนจากตระกูลของตนลงเลือกตั้งในเขต 1 พิษณุโลกเมื่อปี 2566 ที่ผ่านมา แต่ทั้งคู่ก็ไม่สามารถชนะการเลือกตั้งในครั้งที่ผ่านมา

ฉะนั้น เราอาจกล่าวได้ว่าพื้นที่พิษณุโลกเขต 1 เป็นพื้นที่ที่มีพลวัตรทางการเมืองที่สูงระดับหนึ่ง จนมิอาจมีใครสามารถกล่าวอ้างได้เลยว่าเป็น “เจ้าของพื้นที่” หรือสามารถผูกขาดตำแหน่ง สส. ในเขตนี้ได้

อย่างไรก็ตาม มีข้อหน้าสังเกตว่าตลอด 20 ปีที่ผ่านมา สส. จากพิษณุโลกเขต 1 จะเป็น สส. สังกัดพรรคที่เป็นฝ่ายค้านทั้งสิ้น เว้นเพียงปี 2551-2554 ที่นายวรงศ์ได้ขยับมาเป็น สส. ฝ่ายรัฐบาล เนื่องจากช่วงเวลาดังกล่าวพรรคประชาธิปปัตย์ต้นสังกัดของเขาอาศัยการจัดตั้งรัฐบาลหลังการยุบพรรคพลังประชาชน แต่หลังจากนั้น สส. จากเขตนี้ก็ไม่ได้สังกัดในพรรครัฐบาลอีกเลย

4.ผู้สมัครหน้าใหม่ทั้งคู่

ผู้สมัครจากทั้งพรรคประชาชนและพรรคเพื่อไทยต่างเป็นสนามการเลือกตั้งของพิษณุโลกเขต 1 ครั้งแรกสำหรับพวกเขา ผู้สมัครเบอร์ 1 อย่างโฟล์คแม้เขาจะทำงานอยู่ในทีมงานของนายปดิพัทธ์มาตั้งแต่แรกเริ่ม แต่ก็ถือว่าในฐานะผู้สมัครมันเป็นครั้งแรกสำหรับเขา ขณะที่ผู้สมัครเบอร์ 2 บู้เคยเป็นผู้สมัคร สส. มาแล้ว แต่เขามิได้สมัครในเขต 1 พิษณุโลก ในครั้งนี้เขาได้เปลี่ยนสนามการแข่งขันมาเป็นผู้สมัครในสนามของเขต 1 แล้ว สำหรับผู้คนในพิษณโลก เขต 1 แล้วเขาก็ยังถือเป็นหน้าใหม่ในสนามนี้เช่นกัน

หากจะลองสำรวจประวัติของทั้งคู่เสียหน่อย สิ่งที่พวกเราจะได้พบอาจเป็นประวัติคร่าวของทั้งสอง ในส่วนประวัติของโฟล์คนั้นอาจไม่มีอะไรหวือหวามาก เขาเป็นลูกชายร้านขายยางรถยนต์ใหญ่ในตัวเมืองพิษณุโลก หลังจากการเลืองตั้งปี 2562 ก็เข้ามาทำงานร่วมกับนายปดิพัทธ์ในตำแหน่งผู้ชำนาญการประจำตัวและเป็นมาต่อเนื่อง จนกระทั่งวันที่ตัดสินดดียุบพรรคก้าวไกลใกล้มาถึง โฟล์คก็ได้ถูกส่งให้ไปสมัครเป็นสมาชิกพรรคประชาชน เพื่อเตรียมเป็นผู้สมัครเลือกตั้งแทนนายปดิพัทธ์ที่อาจถูกตัดสิทธิ์ทางการเมือง หลังการยุบพรรคโฟล์คจึงได้เป็นผู้สมัครรับเลือกตั้งของพิษณูโลกเขต 1 ในฐานะผู้สานต่ออุดมการณ์ของพรรคก้าวไกลในนามใหม่ว่าพรรคประชาชน

ในส่วนประวัติของบู้นั้นไม่เป็นที่เปิดเผยมากนัก เท่าที่เราพอจะรู้คือเขาเป็นอดีตผู้สมัครพิษณุโลก เขต 3 แต่เขาแพ้การเลือกตั้ง อย่างไรก็ตามเขาเป็นผู้สมัครที่น่าจะมีความสัมพันธ์กับแกนนำในพรรคเพื่อไทย โดยเฉพาะนายสมศักดิ์ เทพสุทิน ที่เคยเดินทางมาช่วยบู้หาเสียงเมื่อปี 2566 และในการเลือกตั้งซ่อมที่กำลังจะมาถึงนายสมศักดิ์ก็ยังมาช่วยหาเสียงเช่นเดิม นอกจากนั้นเขายังเป็นหนึ่งในกรรมการบริหารพรรคเพื่อไทยชุดปัจจุบัน ทำให้เขาอาจมีพลังทางเมืองในระดับหนึ่ง จนอาจเป็นอีกหนึ่งข้อได้เปรียบของเขาในการเลือกตั้งซ่อมครั้งนี้

5.ครั้งนี้เป็นการต่อสู้ระหว่างแนวทางแก้ปัญหาของชาวพิษณุโลก กับแนวทางอุดมการณ์ทางเมือง

การหาเสียงของทั้งโฟล์คและบู้ดำเนินไปบนแนวทางและความเชื่อที่แตกต่างกันไป พรรคประชาชนยังรักษาแนวทางการเมืองต่อจากพรรคก้าวไกล คือชูนโยบายและความตรงไปตรงมาทางการเมือง โฟล์คและผู้ช่วยหาเสียงต่างนำเสนอแนวนโยบายเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง และย้ำเตือนจุดยืนที่ตรงไปตรงมาของพวกเขา

ในเวลาเดียวกันบู้เดินทางหาเสียงด้วยแนวทางที่แตกต่างออกไป เขาหาเสียงจากการนำเสนอการแก้ปัญหาที่มีเฉพาะของคนพิษณุโลก อาทิ ปัญหาขยะล้นเมืองที่เพิ่งเกิดขึ้น บู้นำเสนอวิธีการแก้ปัญหาขยะด้วยวิธีการให้ตัวเขาเข้าไปเป็น สส. ในขั้วรัฐบาล เพื่อที่จะได้สามารถเข้าไปแก้ไขปัญหาขยะได้ พร้อมทั้งยังอาสาเป็นคนประสานงานกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเพื่อแก้ปัญหาเช่นกัน

ทั้งสองคนและทั้งสองพรรคต่างอาศัยแนวทางการหาเสียงคนล่ะส้นทางกัน เสมือนแสดงจุดยืนที่แตกต่างกันของทั้งสองพรรค พรรคเพื่อไทยอาศัยการใช้ความสัมพันธ์กับผู้มีตำแหน่งในการเมืองระดับชาติและท้องถิ่น เพื่อนำมาแก้ปัญหาให้แก่คนในเขตของตน พร้อมกับอาศัยความได้เปรียบจากการเป็นรัฐบาลเพื่อเป็นสะพานดึงความช่วยแหลือจากส่วนกลางมาแก้ปัญหาที่คนในเขตของตนกำลังเผชิญ

ในขณะที่พรรคก้าวไกล้เลือกที่จะหาเสียงในแนวทางตามแนวทางพรรคก้าวไกล คือการเสนอวิสัยทัศน์ในการทำงานในระบอบนิติบัญญัติ และการนำเสนอว่าเป็นพรรคการเมืองที่ตรงไปตรงมา พร้อมอาศัยเคลื่อนความโกรธหรือเห็นใจที่มีต่อพรรคประชาชนหลังจากคำตัดสินยุบพรรคก้าวไกลเป็นแรงหนุนเสริม

ดังนั้น การเลือกตั้งพิษณุโลก เขต 1 ครั้งนี้จึงเปรียบเสมือเวทีประลองแนวทางการทำงานในฐานะ สส. พร้อมกับเป็นเวทีที่จะเผยให้เห็นว่าชาวพิษณุโลก เขต 1 จะเลือกแนวทางการทำงานการเมืองแบบใด และเลือกนักการเมืองแบบใด นอกจากนั้นสนามการเลือกตั้งซ่อมครั้งนี้ยังเป็นเสมือมวยเปิดเวทีสนามการเลือกตั้งใหญ่ในครั้งต่อไป